Het kan je de afgelopen week niet ontgaan zijn: de poging tot staatsgreep in Turkije, waarbij militairen een brug bezetten bij Coevorden. “Wat?!” roept u dan uit, dierbare en immer oplettende lezer, “Coevorden? Dat was toch bij de Bosporus?” En dat klopt als een bus.
Categorie: Mens en taal
Juno en Jupiter
Als je het nieuws een beetje gevolgd hebt en de verwikkelingen rondom de Brexit, het EK en de Tour niet al je aandacht hebben opgeslokt, zal het je zeker niet ontgaan zijn dat NASA afgelopen week een sonde in een baan om de planeet Jupiter heeft gebracht. Juno is de naam. Juno heeft zelfs zijn eigen Facebook-pagina!
Dit ruimtevaartuig zet zich schrap om allerlei baanbrekend wetenschappelijk onderzoek te doen. Inclusief zonnepanelen heeft de sonde een diameter van maar 20 meter; je kunt haar daarom niet (meer) met een telescoop zien. Daarom pakken we de Taaleidoscoop en kijken we naar die naam. Juno. Want die is niet toevallig gekozen. Wie of wat was Juno en waarom was Jupiter het doel van deze reis?
Het ene geslacht is het andere niet
Als aanduiding voor het verschil mannen en vrouwen – en alles wat daartussenin zit – is het woord geslacht een beetje ouderwets aan het worden. Dat zagen we vorige week al. Maar het idee dat dingen zoals planten, dieren en mensen een sekse hebben heeft zich ook uitgebreid tot in de taal, waarbij aan woorden een geslacht wordt toegekend. Dat is ook niet zo vreemd.
Taal is nu eenmaal een weerslag van alles wat ons menselijk maakt, en het besef dat je mannen en vrouwen nodig hebt om nieuwe mensen te maken is heel diep geworteld in ons beeld van hoe de wereld werkt. Een voorbeeld: het is niet toevallig dat we spreken over “Moeder Aarde” en dat woorden voor aarde als het Franse la terre en het Duitse die Erde een vrouwelijk geslacht hebben. Maar dat is nog maar het begin en de verschillen tussen talen zijn groot.
Genderneutraal taalgebruik: hij of zij of…
In veel landen groeit het besef dat er mensen zijn die zich ongemakkelijk voelen bij het gangbare onderscheid tussen man en vrouw. Er wordt aan veel kanten geknabbeld aan het traditionele idee dat onzichtbare eigenschappen zoals seksuele identiteit naadloos samenvallen met biologische categorieën als “mannelijk” en “vrouwelijk”.
Zo vraagt de gemeenschap van transgender personen die zichzelf niet zien als óf een “hij” óf een “zij” steeds nadrukkelijker om begrip voor de bijzondere positie die zij innemen. De roep om hun leefomgeving zo genderneutraal mogelijk te maken klinkt steeds luider – ook op het gebied van taalgebruik. Deze maand deed het Transgender Netwerk Nederland een voorzet voor een verrijking van ons arsenaal aan voornaamwoorden.
Verder lezen Genderneutraal taalgebruik: hij of zij of…
Cosmic Latte – de kleur van alles is extra verkeerd
Als kleurenblinde moet ik dit stukje eigenlijk niet schrijven: ik luister sowieso al met enige verwondering naar de hoeveelheid kleuren en kleurnuances die anderen om mij heen in de wereld blijken te ontdekken. En dit verhaal gaat nota bene over niets minder dan de kleur van alles!
Maar kleurenblind of niet, voor ons allen is het uitgangspunt hetzelfde: wat wij “kleur” noemen is niets anders dan (al dan niet weerkaatste) golven van elektromagnetische straling die ons oog bereiken en door onze hersens omgezet worden in iets wat we leren herkennen als “groen”, “geel” etc.
Het voor de mens zichtbare spectrum van licht reikt van rood en oranje aan de ene kant (lichtgolven met een relatief laag energieniveau) tot blauw en paars aan de andere kant (hoog energieniveau). Maar wat is dan toch de kleur van “alles”?
Verder lezen Cosmic Latte – de kleur van alles is extra verkeerd
Kroonprins Karel
Eerst even de korte samenvatting. De Engelse koning Charles I leefde van 1600–1649. Hij verloor tijdens de Engelse Burgeroorlog de macht aan Oliver Cromwell cum suis, de monarchie werd afgeschaft en Charles werd voor hoogverraad onthoofd. Elf jaar later hernam zijn zoon de macht toen de monarchie weer hersteld werd; deze opvolger (1630−1685) regeerde als Charles II. De oudste zoon (geb. 1948) van de huidige Britse monarch heet ook Charles. Als deze kroonprins, de Prince of Wales, te zijner tijd inderdaad de troon bestijgt en zijn eigen naam aanhoudt, wordt hij dus koning “Charles III”.
Oké, let op. Afgelopen donderdag kwam ik al bladerend door de NRC twee van deze Engelse Charlesen tegen. De ene werd netjes Charles genoemd, maar de andere werd Karel genoemd. Waarom?