Taaleidoscoop • Archief: woordkeuze

Ben jij aan de beurt voor geweld?

Het is een van de lesjes die alle ouders hun kinderen bij moeten brengen: je kunt niet altijd direct krijgen wat je wilt. Soms moet je nog even wachten.

Bij grote mensen is dat niet anders. Alleen is dat wachten dan vaak wat meer geformaliseerd en moet je plaats nemen in een wachtkamer of op een wachtlijst. Nu zijn de mensen op zulke wachtlijsten soms een tikkie ongeduldig, of duurt het wachten onredelijk lang. En dan komen de wachtlijsten in het nieuws.

Een greep uit de media: “Kamerbrief over wachtlijsten bij ziekenhuizen”, “Ledenstop en wachtlijsten bij sportverenigingen”, “Wachtlijsten bij restaurants Nijmegen rond kerst”, “Lange wachtlijsten bij peuterspeelzalen”…

Je kunt je dus mijn verbazing voorstellen toen ik de volgende kop in de krant zag, afgelopen week.

Verder lezen Ben jij aan de beurt voor geweld?

Hup Vernederland!

Aan de vooravond van het afgelopen weekend, het zal je misschien zijn opgevallen, heeft het Nederlands elftal op het WK voetbal een wedstrijd gespeeld tegen titelverdediger Spanje. De uitslag loog er niet om: 1–5 ten nadele van de regerend wereldkampioen. Er waren pareltjes, er waren juweeltjes, er waren gouden momenten.

Eén (taal)pareltje ontstond niet op het veld tijdens de match, maar daarna, in de berichtgeving. Er was een zinnetje dat in de pers steeds weer terugkwam, van linksbuiten tot rechtsvoor, van de spits tot in de achterhoede: Nederland vernedert Spanje.

In die ene uitspraak zit een prachtig een-tweetje verpakt. Je hebt hem vast al gezien, maar voor alle zekerheid volgt hier even de herhaling in slow motion: “Neder-land ver-neder-t Spanje”. Is het niet een schitterende combinatie?

Eerst even de droge kost. Het neder in landsnaam en werkwoord is verwant, en is een vormvariant van neer. (Denk ook aan leder-leer en weder-weer.) In beide gevallen doet het woord dus iets met het idee van “laag” of “naar beneden”.

Verder lezen Hup Vernederland!

Toen noord nog heel gewoon zuid was

Het lijkt zo simpel. Als je de weg kwijt bent, pak je je smartphone, opent de kompas-app en kijkt waar het N’etje heen draait. Dat is het noorden en klaar is Kees Kompas.

Maar nee, zo simpel is het toch ook weer niet. Want als jij je herkent in dit scenario ben je niet alleen jonger dan pakweg 20 – het zal je dan ook een worst wezen waar het noorden is. Jij gaat gewoon naar je navigatie-app en vraagt vriendelijk om terug naar huis geleid te worden. En of dat noord‑, oost‑, west- of zuidwaarts is, who cares?

Ah, de nostalgie. Een echt kompas, met zo’n wiebelend naaldje dat een rode en witte (of staalkleurige) kant heeft. En dat je moet draaien om het rode naaldje bij de N van noord te brengen. Het klinkt zo heerlijk predigitaal, toen noord nog noord was en zuid zuid, en je een magneetje in een ronde platte doos nodig had om het verschil te zien.

En toch – ik verval in herhaling – is ook dat niet zo simpel als het klinkt. Want je staat er niet bij stil, maar… noord is helemaal niet noord, en zuid ook niet zuid. Enige uitleg is op zijn plaats.

Verder lezen Toen noord nog heel gewoon zuid was

Therapeutisch

Soms lees je een tekst waar je een “double take” bij doet: je leest de woorden snel nog eens terug om te kijken of er echt wel staat wat jij dacht dat er stond.

Ik had dat met de verpakking van een flesje met homeopathische korreltjes (“granules”, volgens het doosje). Die omschreef de inhoud als een “homeopathisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische toepassing”.

Nou kan je twisten over de merites van de homeopathie. En dan zou je al bij voorbaat kunnen zeggen dat de woordcombinatie “homeopathisch geneesmiddel” een contradictio in terminis is. Maar ook als we dat station even overslaan, kun je er toch niet omheen dat er iets merkwaardigs is aan de frase “geneesmiddel zonder specifieke therapeutische toepassing”.

Verder lezen Therapeutisch