Ah, die Amerikanen. Wat je verder ook van ze denkt, ze weten in ieder geval hoe je van politiek spektakel maakt. Deze week, tijdens de Democratische Nationale Conventie waarop Hillary Clinton werd verkozen tot kandidaat voor haar partij bij de aankomende presidentsverkiezingen, zagen we eerst al de fenomenale speech van first lady Michelle Obama, waarna vicepresident Joe Biden en nog een schepje bovenop deed en ons trakteerde op een vurig betoog met als een van de hoogtepunten een prachtig woord dat je niet een-twee-drie in een politieke toespraak aan ziet komen: malarkey.
Tag: bijzondere woorden
TaalKiekje: Miva
Lokkertje
Toen we vorige week over klikaas spraken, schoot het me te binnen dat lokaas eigenlijk een raar woord is. Want het woord aas impliceert in zijn eentje al dat iets of iemand gelokt gaat worden; denk aan het aas aan een vissershaak. En synoniem voor aas is dan ook lokspijs, wat al veel zinniger klinkt. Daarmee wordt “lokaas” dus een pleonasme.
Maar misschien ook niet, want aas betekent ook “prooi” – datgene waarop gejaagd wordt. Dan zou lokaas dus hetzelfde zijn als “lokprooi”, en dat klink weer heel redelijk. Diezelfde betekenis zie je bijvoorbeeld in een woord als aasvis: een kleine vis die als lokprooi gebruikt wordt om een grotere vis te vangen.
En zelfs dan ben je er nog niet. Immers: hoe zit dat dan met een aasgier? Is dat een kleine gier waarmee je grote gieren vangt? Natuurlijk niet: een gier is een aaseter, en in deze context betekent aas noch “lokspijs”, noch “prooi”, maar “kreng”. Nee, ik zeg hier niets vrouwonvriendelijks… Kreng is een prachtig woord voor, ik citeer uit Van Dale: een “dood dier dat reeds min of meer tot bederf is overgegaan”. Een smakelijk, rottend lijk dus.
De 575 beste redenen om dit artikel te lezen
Clickbait, heet het. Of, als je Van Dale Online moet geloven, al vanaf 2008, linkbait. (Maar heb even geduld; clickbait verschijnt te zijner tijd vanzelf ook in dat illustere naslagwerk. En misschien moet linkbait dan wel het veld ruimen. In internettermen is 2008 immers zoiets als het pleistoceen.)
Maar zelfs als je niet weet dat dat is hoe het – voorlopig – heet, ken je het wel. Clickbait zijn van die kopregels/lokkertjes op websites die zorgvuldig op alle knoppen in jouw brein drukken die met nieuwsgierigheid te maken hebben. Om er maar voor te zorgen dat je doorklikt, want klik = kassa in internetland.
Ik wil de clickbaiters niet belonen met links naar hun lokpagina’s, dus ik verzin zelf een paar voorbeelden. “Deze nudist stond oog in oog met een grizzlybeer – je gelooft nooit wat er toen gebeurde!” Komt je bekend voor, niet? Nog eentje: “Jouw internetbankieren kan nu al gehackt zijn, maar het is nog niet te laat!” Oh la la, oh la la… zie maar eens nee te zeggen tegen dit soort communicatiegeweld.
Een bekend trucje is om je clicks te baiten door cijfers te gebruiken. Ik verzin er weer een paar. “Deze 10 filmsterren verdienen samen meer dan 50% van de wereldbevolking.” “De 20 gênantste momenten uit GTST.” Et cetera, ad infinitum. Dit foefje is overigens veel ouder dan het internet. De covers van (lifestyle)tijdschriften kunnen er ook wat van, en cosmeticafabrikanten schermen al jaren met nonsens als “de 3 tekenen van het ouder worden”, “de 6 kenmerken van gezond haar” en “5 natuurlijke ingrediënten die zweetgeur tegengaan”. Ja ja, en dat alles zonder parabenen.
Toch ben je er dan nog niet, want dit cijfertrucje is veel, ja véél ouder dan de tv-spotjes die ons vertellen dat we het waard zijn en dat onze wimpers voortaan zo lang zullen zijn als de Afsluitdijk. Al in de antieke wereld draaide men zijn hand niet om voor “de 10 geboden” of “de zeven wereldwonderen”.
Het is wonderlijk hoe sterk de kracht is van het bepaald lidwoord in deze constructies. Als je het hebt over “zeven wereldwonderen” is dat best wel indrukwekkend, maar ja, wie weet zijn er nog wel een paar. Je kunt het ook over “drie musketiers” hebben, maar hoe bijzonder is dát nou? Zodra je zegt, “de drie musketiers”, dan zijn dat niet zomaar een paar musketiers meer. Die toevoeging van de betekent: er is iets met deze heren, ze zijn op de een of andere manier uniek, anders dan de rest. En wereldwonderen zijn veel dunner gezaaid dan musketiers, dus dé 7 wereldwonderen, nou dat is wel wat.
Op dezelfde manier willen al die linkjes op websites hun rol als klikaas waarmaken. Het punt is alleen: het is best moeilijk om er een achtste wereldwonder bij te verzinnen, en het is ongelooflijk makkelijk om nog 10 redenen te bedenken waarom One Direction de beste boyband ever is. Oftewel: deze clickbaitzinnetjes moeten steeds superlatiever en absurder worden om überhaupt nog de aandacht te trekken. En dat gebeurt dan ook.
Gelukkig zijn onze hersens, waarin diezelfde knoppen zitten waar het klikaas op mikt, heel genadig. Na een voldoende dosis overkill, zeggen ze vanzelf: wat een onzin, hier ga ik niet meer op letten. Zoals een klok, die je naar een paar minuten niet meer hoort tikken. En dan wordt clickbait internetmuzak, een onnodige maar onuitroeibare vervuiling van de communicatieomgeving. Ik ga maar eens een boek lezen, kijken of daar nog een leuke cliffhanger in zit.
Winterspelletjes
Mijn favoriete Winterspelenmoment kwam nadat Nederland voor de derde keer het podium bezette met schaatsers die goud, zilver én brons in de wacht sleepten. In de krant stond toen dat dit heel bijzonder was, want “Nederland is het eerste land met drie clean sweeps op één Winterspelen”.
Maar wacht even. Eén Winterspelen? Dat is een raar taalbeestje: een woord dat overduidelijk een meervoudsvorm is en toch samen optrekt met het telwoord één. Je kunt niet op een zinnige manier spreken over één bomen, één dropjes of één planeten – dat is taalkundig onjuist en het voelt ook ronduit onlogisch. Hoezo dan toch die ene Winterspelen?
Olympische Spelen is zo’n term die weliswaar meervoudig is, maar toch gezien wordt als één geheel – net als verkiezingen bijvoorbeeld. Misschien voelt het daarom alsof je er één van kunt hebben. Maar in de relatie met andere woorden zijn dat soort termen toch echt een meervoud. Olympische Spelen zijn een internationaal spektakel; verkiezingen worden gehouden; de Winterspelen waren dit jaar in Sotsji.
Je ziet het ook als je het woord Winterspelen op een andere manier gebruikt. Neem bijvoorbeeld de volgende zin: Er zijn vier Winterspelen in de Verenigde Staten gehouden. Het kan aan mij liggen, maar ik vind die zin (hoewel hij grammaticaal helemaal klopt) een beetje raar klinken. Ik zou eerder zeggen: De Winterspelen zijn vier keer in de Verenigde Staten gehouden. “Spelen” voelt in deze context niet echt als een telbaar woord.
Koreaanse calorieën in Groningen
Toen deze week de jongste Noord-Koreaanse kernproef in het nieuws kwam, moest ik direct denken aan Groningen en aan een Mars-reep. Dat zijn twee zijstappen, ja, maar niet zo groot als je denkt.
We weten überhaupt dat Noord-Korea een ondergrondse kernbom tot ontploffing heeft gebracht omdat die explosie een schokgolf teweegbracht die in andere landen te meten was. Net als bij een aardbeving. Ziedaar zijstap één: ook in Groningen is het een en ander te doen over aardbevingen die (indirect) door de mens veroorzaakt worden.
De Groninger bevingen zijn wel een tandje minder heftig. Dat kun je afmeten aan hun omvang op “de schaal van Richter” – maar is dat wel zo? De media noemen bij aardbevingen vaak volautomatisch een magnitude op de schaal die vernoemd is naar de Amerikaanse seismoloog Charles Francis Richter (1900−1985). Het is bijna alsof die Richter-schaal de enige en onvermijdelijke aardbevingsschaal is. Niets is minder waar.