That’s a bunch of malarkey!

Ah, die Amerika­nen. Wat je verder ook van ze denkt, ze weten in ieder geval hoe je van poli­tiek spek­takel maakt. Deze week, tij­dens de Democ­ra­tis­che Nationale Con­ven­tie waarop Hillary Clin­ton werd verkozen tot kan­di­daat voor haar par­tij bij de aankomende pres­i­dentsverkiezin­gen, zagen we eerst al de fenom­e­nale speech van first lady Michelle Oba­ma, waar­na vicepres­i­dent Joe Biden en nog een schep­je bovenop deed en ons trak­teerde op een vurig betoog met als een van de hoogtepun­ten een prachtig woord dat je niet een-twee-drie in een poli­tieke toe­spraak aan ziet komen: malarkey.

Verder lezen That’s a bunch of malarkey!

Lokkertje

Toen we vorige week over klikaas sprak­en, schoot het me te bin­nen dat lokaas eigen­lijk een raar woord is. Want het woord aas impliceert in zijn een­t­je al dat iets of iemand gelokt gaat wor­den; denk aan het aas aan een vis­ser­shaak. En syn­on­iem voor aas is dan ook lok­spi­js, wat al veel zin­niger klinkt. Daarmee wordt “lokaas” dus een pleonasme.

Baas boven (b)aas...?
Baas boven (b)aas…?

Maar miss­chien ook niet, want aas betekent ook “prooi” – dat­gene waarop gejaagd wordt. Dan zou lokaas dus het­zelfde zijn als “lokprooi”, en dat klink weer heel redelijk. Diezelfde beteke­nis zie je bijvoor­beeld in een woord als aasvis: een kleine vis die als lokprooi gebruikt wordt om een grotere vis te vangen.

En zelfs dan ben je er nog niet. Immers: hoe zit dat dan met een aas­gi­er? Is dat een kleine gier waarmee je grote gieren vangt? Natu­urlijk niet: een gier is een aaseter, en in deze con­text betekent aas noch “lok­spi­js”, noch “prooi”, maar “kreng”. Nee, ik zeg hier niets vrouwon­vrien­delijks… Kreng is een prachtig woord voor, ik citeer uit Van Dale: een “dood dier dat reeds min of meer tot bed­erf is overge­gaan”. Een smake­lijk, rot­tend lijk dus.

Verder lezen Lokkert­je

De 575 beste redenen om dit artikel te lezen

Click­bait, heet het. Of, als je Van Dale Online moet geloven, al vanaf 2008, linkbait. (Maar heb even geduld; click­bait ver­schi­jnt te zijn­er tijd vanzelf ook in dat illus­tere naslag­w­erk. En miss­chien moet linkbait dan wel het veld ruimen. In inter­net­ter­men is 2008 immers zoi­ets als het pleistoceen.)

Don't click the bait!
Don’t click the bait!

Maar zelfs als je niet weet dat dat is hoe het – voor­lop­ig – heet, ken je het wel. Click­bait zijn van die kopregels/lokkertjes op web­sites die zorgvuldig op alle knop­pen in jouw brein drukken die met nieuws­gierigheid te mak­en hebben. Om er maar voor te zor­gen dat je doork­likt, want klik = kas­sa in internetland.

Ik wil de click­baiters niet belo­nen met links naar hun lokpagina’s, dus ik verzin zelf een paar voor­beelden. “Deze nud­ist stond oog in oog met een griz­zly­beer – je gelooft nooit wat er toen gebeurde!” Komt je bek­end voor, niet? Nog een­t­je: “Jouw inter­net­bankieren kan nu al gehackt zijn, maar het is nog niet te laat!” Oh la la, oh la la… zie maar eens nee te zeggen tegen dit soort communicatiegeweld.

Een bek­end truc­je is om je clicks te bait­en door cijfers te gebruiken. Ik verzin er weer een paar. “Deze 10 film­ster­ren ver­di­enen samen meer dan 50% van de wereld­bevolk­ing.” “De 20 gênantste momenten uit GTST.” Et cetera, ad infini­tum. Dit foe­f­je is overi­gens veel oud­er dan het inter­net. De cov­ers van (lifestyle)tijdschriften kun­nen er ook wat van, en cos­met­i­cafab­rikan­ten scher­men al jaren met non­sens als “de 3 teke­nen van het oud­er wor­den”, “de 6 ken­merken van gezond haar” en “5 natu­urlijke ingrediën­ten die zweet­geur tegen­gaan”. Ja ja, en dat alles zon­der parabenen.

Toch ben je er dan nog niet, want dit cijfer­truc­je is veel, ja véél oud­er dan de tv-spot­jes die ons vertellen dat we het waard zijn en dat onze wim­pers voor­taan zo lang zullen zijn als de Afs­luit­dijk. Al in de antieke wereld draaide men zijn hand niet om voor “de 10 gebo­den” of “de zeven wereldwonderen”.

Het is won­der­lijk hoe sterk de kracht is van het bepaald lid­wo­ord in deze con­struc­ties. Als je het hebt over “zeven wereld­won­deren” is dat best wel indruk­wekkend, maar ja, wie weet zijn er nog wel een paar. Je kunt het ook over “drie mus­ketiers” hebben, maar hoe bij­zon­der is dát nou? Zodra je zegt, “de drie mus­ketiers”, dan zijn dat niet zomaar een paar mus­ketiers meer. Die toevoeg­ing van de betekent: er is iets met deze heren, ze zijn op de een of andere manier uniek, anders dan de rest. En wereld­won­deren zijn veel dun­ner geza­aid dan mus­ketiers, dus dé 7 wereld­won­deren, nou dat is wel wat.

De 7 voordelen van kaas
De 7 voorde­len van kaas

Op dezelfde manier willen al die linkjes op web­sites hun rol als klikaas waar­mak­en. Het punt is alleen: het is best moeil­ijk om er een acht­ste wereld­won­der bij te verzin­nen, en het is ongelooflijk makke­lijk om nog 10 rede­nen te bedenken waarom One Direc­tion de beste boy­band ever is. Oftewel: deze click­baitzin­net­jes moeten steeds super­latiev­er en absur­der wor­den om über­haupt nog de aan­dacht te trekken. En dat gebeurt dan ook.

Gelukkig zijn onze hersens, waarin diezelfde knop­pen zit­ten waar het klikaas op mikt, heel genadig. Na een vol­doende dosis overkill, zeggen ze vanzelf: wat een onzin, hier ga ik niet meer op let­ten. Zoals een klok, die je naar een paar minuten niet meer hoort tikken. En dan wordt click­bait inter­net­muzak, een onn­odi­ge maar onu­itroeibare vervuil­ing van de com­mu­ni­catieomgev­ing. Ik ga maar eens een boek lezen, kijken of daar nog een leuke cliffhang­er in zit.

Winterspelletjes

Mijn favori­ete Win­ter­spe­len­mo­ment kwam nadat Ned­er­land voor de derde keer het podi­um bezette met schaat­sers die goud, zil­ver én brons in de wacht sleepten. In de krant stond toen dat dit heel bij­zon­der was, want “Ned­er­land is het eerste land met drie clean sweeps op één Winterspelen”.

De derde clean sweep op... één Winterspelen?
De derde clean sweep op… één Winterspelen?

Maar wacht even. Eén Win­ter­spe­len? Dat is een raar taal­beestje: een woord dat over­duidelijk een meer­voudsvorm is en toch samen optrekt met het tel­wo­ord één. Je kunt niet op een zin­nige manier spreken over één bomen, één drop­jes of één plan­eten – dat is taalkundig onjuist en het voelt ook ron­duit onl­o­gisch. Hoe­zo dan toch die ene Winterspelen?

Olymp­is­che Spe­len is zo’n term die weliswaar meer­voudig is, maar toch gezien wordt als één geheel – net als verkiezin­gen bijvoor­beeld. Miss­chien voelt het daarom alsof je er één van kunt hebben. Maar in de relatie met andere woor­den zijn dat soort ter­men toch echt een meer­voud. Olymp­is­che Spe­len zijn een inter­na­tion­aal spek­takel; verkiezin­gen wor­den gehouden; de Win­ter­spe­len waren dit jaar in Sotsji.

Je ziet het ook als je het woord Win­ter­spe­len op een andere manier gebruikt. Neem bijvoor­beeld de vol­gende zin: Er zijn vier Win­ter­spe­len in de Verenigde Stat­en gehouden. Het kan aan mij liggen, maar ik vind die zin (hoewel hij gram­mat­i­caal hele­maal klopt) een beet­je raar klinken. Ik zou eerder zeggen: De Win­ter­spe­len zijn vier keer in de Verenigde Stat­en gehouden. “Spe­len” voelt in deze con­text niet echt als een tel­baar woord.

Verder lezen Win­ter­spel­let­jes

Koreaanse calorieën in Groningen

Toen deze week de jong­ste Noord-Kore­aanse kern­proef in het nieuws kwam, moest ik direct denken aan Gronin­gen en aan een Mars-reep. Dat zijn twee zijstap­pen, ja, maar niet zo groot als je denkt.

We weten über­haupt dat Noord-Korea een onder­grondse kern­bom tot ont­ploff­ing heeft gebracht omdat die explosie een schok­golf teweeg­bracht die in andere lan­den te meten was. Net als bij een aard­bev­ing. Ziedaar zijstap één: ook in Gronin­gen is het een en ander te doen over aard­bevin­gen die (indi­rect) door de mens veroorza­akt worden.

Fokke en Sukke
Fokke en Sukke op 13 maart 2013

De Groninger bevin­gen zijn wel een tand­je min­der heftig. Dat kun je afme­ten aan hun omvang op “de schaal van Richter” – maar is dat wel zo? De media noe­men bij aard­bevin­gen vaak volau­toma­tisch een mag­ni­tude op de schaal die ver­noemd is naar de Amerikaanse seis­moloog Charles Fran­cis Richter (1900−1985). Het is bij­na alsof die Richter-schaal de enige en onver­mi­jdelijke aard­bev­ingss­chaal is. Niets is min­der waar.

Verder lezen Kore­aanse calo­rieën in Groningen