Taalterm: Backroniem

De taal­term van deze week, back­ro­niem, doet graag zijn best om erbij te horen. Hij is er niet vies van om zichzelf een beet­je te plooien en strekken, om zo aansluit­ing te vin­den bij zijn grote voor­beelden. Dat hij daarmee miss­chien iets van zijn authen­ticiteit opof­fert, neemt hij graag op de koop toe.

Definitie

Een back­ro­niem is een let­ter­wo­ord waar­van de bestand­de­len opzettelijk geor­dend zijn om te passen in de spelling van een bestaand woord.

Voorbeelden

• AMBER Alert
  → noodoproep bij een ver­mist kind, van “America’s Miss­ing: Broad­cast Emer­gency Response”
• Eras­mus
  → Europees uitwissel­ing­spro­gram­ma voor stu­den­ten, van “European Com­mu­ni­ty Action Scheme for the Mobil­i­ty of Univer­si­ty Students”
• LAKS
  → van “Landelijk Aktie Komi­tee Scholieren”
• Walvis
  → van “Wet admin­is­tratieve lasten­ver­licht­ing en vereen­voudig­ing in socialev­erzek­er­ingswet­ten”
• Cobra
  → kun­ste­naars­be­weg­ing, van “Copen­hagen, Brussel, Amster­dam”

Lees ook dit taalver­haal over een weten­schap­pelijke tele­scoop die als naam een zeer dorstlessend back­ro­niem kreeg.

Etymologie

Het woord back­ro­niem hebben we uit het Engels overgenomen (back­ro­nym) en is zelf een porte-man­teau­wo­ord:

• back­ward (terug) + acroniem (meer spec­i­fiek: letterwoord)

Weetje

In het Ned­er­landse taal­ge­bied stri­jdt het ini­ti­atief “SOS” al jaren – suc­cesvol of niet, dat laat ik hier in het mid­den – tegen spaties op plaat­sen waar ze niet horen. Een ludieke lan­glopende actie-annex-nood­kreet die zichzelf de speelse afko­rt­ing SOS heeft aangemeten.

De offi­ciële naam is voluit “Sig­na­ler­ing Onjuist Spatiege­bruik”, een back­ro­niem dat aan­haakt bij het mar­i­tieme noodsig­naal: S.O.S.

Maar de let­ter­com­bi­natie “S.O.S.” zelf is des­ti­jds gekozen omdat ze in morsec­ode makke­lijk te onthouden is: drie korte, drie lange en weer drie korte sig­nalen (··· — ···). De bek­ende “verk­larin­gen” van de afko­rt­ing, zoals save our souls of save our ship, zijn pas achter­af bedacht en zijn dus óók backroniemen!

Bonus-weet­je:
De afko­rt­ing SOS heeft naast zijn een­voudi­ge morsec­ode nog een com­mu­ni­catievo­ordeel: het is een ambi­gram (een let­ter­com­bi­natie die je ook op zijn kop kunt lezen).