Schilderijen en dakgoten. Foto’s, ook. Voor alle drie geldt: daar kun je een lijst omheen doen. Dat is nuttig en handig en het kan bovendien heel mooi zijn. Maar nog leuker is het om ideeën in een lijst te stoppen.
Die ziet er dan iets anders uit dan een gootlijst of een fotolijst, natuurlijk. Zo’n ideeënlijst is vrij plat, is meestal zwart op een witte ondergrond, en heeft vaak van die fijne bolletjes tegen de linkerkantlijn (“bullets” in goed Nederengels) om het lezen te vergemakkelijken.
Populair en praktisch
Lijsten zijn mateloos populair. En dat zijn ze al heel lang.
De tien geboden zijn ook een lijst, om maar eens een voorbeeld te noemen. En online struikel je over de artikelen die helemaal zijn opgebouwd rondom een (uit de duim gezogen) lijst waarme je zogenaamd je leven kunt verbeteren. Dit zijn de zogenaamde listicles – een porte-manteauwoord van list en article – met titels als “Succesvolle mensen doen deze 7 dingen voor het ontbijt”. En probeer maar eens een PowerPoint-presentatie te vinden waar geen lijstje in voorkomt. Als je op zoek gaat naar een rapport of projectvoorstel of personeelsadvertentie of beleidsstuk waar géén bullets (of streepjes of sterretjes etc.) in voorkomen, dan ben je lang bezig.
Maar het moet gezegd: lijsten zijn dan ook heel praktisch. Je hebt om te beginnen geen rompslomp met overbodige inleidende zinnen of verbindende stukjes tekst die niets toevoegen aan het verhaal. En een lijst is visueel aantrekkelijk: je ziet meteen de structuur en de indeling van de informatie. Ja, een beetje lijst is je beste vriend. En toch…
Nattevingerwerk vs. CEME
Toch zijn de meeste lijsten maar slappe koek. Niet dat er onzin in staat, maar ze zijn samengesteld op basis van niets anders dan subjectiviteit, willekeur en nattevingerwerk. Iedereen die wel eens een lijst gemaakt heeft en zich afvroeg: “Moet ik die twee laatste punten er nou wel of niet bij doen?” was bezig met een B-lijst. Of erger.
Want echt mooie lijsten voldoen aan het ceme-principe.
Als je daar nog nooit van gehoord hebt, neem je dan nu voor om het nooit meer te vergeten. ceme staat voor collectively exhaustive and mutually exclusive. Dat is misschien even slikken, maar wie ceme goed in de vingers krijgt, heeft een krachtig communicatiewapen in handen. Je maakt er onverwoestbare lijsten mee.
Een perfecte ceme-lijst bestaat uit items die: 1. tezamen uitputtend zijn (collectively exhaustive) en dus niets overslaan, en die 2. elkaar wederzijds uitsluiten (mutually exclusive) zodat er geen overlap is.
Oost, west…
Dit is een voorbeeld van een lijst van vier items die ceme zijn:
- noord
- oost
- zuid
- west
Meer windrichtingen dan dat zijn er simpelweg niet, en je hebt ze ook allemaal genoemd. Nog eentje:
- maandag
- dinsdag
- woensdag
- donderdag
- vrijdag
- zaterdag
- zondag
Het zijn klassiekers die het al eeuwen heel goed doen. Onverwoestbaar. Probeer dat maar eens te zeggen van deze lijst:
- hbo-opleiding
- ervaring in projectmatig werk
- teamspeler
- geen 9-tot-5 mentaliteit
- goede communicatieve vaardigheden
- belangstelling voor ICT
- woonachtig in de regio Rotterdam
Dat is een bijeengeraapt zootje. Met de beste bedoelingen, maar toch.
De politicus en de kunstenaar
Eerlijk is eerlijk: je kunt niet van elke opsomming een 100% ceme-lijst maken. In veel gevallen is er gewoon sprake van specifieke voorkeuren, of van dingen die per se niet gezegd mogen worden. Een lijstenmaker is per slot van rekening ook een beetje politicus. Maar doe jezelf een lol en laat hem ook een beetje kunstenaar zijn. Zorg dat je lijsten de volle lading dekken en geen overbodige bagage bevatten. Dat dwingt je om echt na te denken over wat het is dat je nou zeggen wilt – en dat kan nooit kwaad.
Laat het even bezinken: collectively exhaustive and mutually exclusive. Als je dat voortaan in je achterhoofd houdt terwijl je je bullets intikt, maak je misschien wel een lijst die niet het zoveelste schot hagel is, maar een kunststukje, een juweeltje: een lijst om in te lijsten.