Het Nederlandse woord mantel kent in het Engels twee vertalingen: mantle en mantel. Die betekenen niet hetzelfde (althans, meestal niet; althans, nu niet meer), dus het is goed om even extra op te letten en de juiste spelling te kiezen. We leggen uit hoe het zit!
Waar hebben we het over?
Taal verandert voortdurend en soms bevinden verwante woorden zich midden in een proces waarbij de betekenis verschuift en strakker afgebakend wordt.
Betekenis en gebruik
- Een mantle is een mantel in de zin van: een kledingstuk zonder mouwen dat je als overkleed over de schouders draagt.
- Een mantel is ook een mantel, maar dan in de zin van: een stenen overkapping voor bijvoorbeeld een open haard, een schoorsteenmantel.
In het hedendaags Engels zijn mantle en mantel genoeg uit elkaar gegroeid dat je ze als afzonderlijke woorden mag beschouwen. Het advies is dan ook om ze niet als spellingsvarianten te zien van dezelfde betekenis.
Maar dit was niet altijd zo. Lange tijd gold, vooral in het Brits-Engels, dat mantle ook werd gebruikt als alternatieve spelling van mantel. Maar niet andersom! Je ziet hoe dit verwarrend kan zijn. Als je deze verdeling van betekenissen aanhoudt, kan het kledingstuk dus alleen mantle heten (en niet mantel), maar kan de omlijsting van een schoorsteen zowel mantel als mantle heten. Je voelt al dat dit een bron kan zijn voor grote verwarring.
Vandaar de voorkeur in het moderne Engels om de scheiding van betekenissen netjes aan te houden. Het woord mantel kun je solo aantreffen, maar vaker nog in samenstellingen als mantelpiece, mantelboard en mantel clock.
Voorbeelden
- That blue velvet mantle looks amazing on you.
- Victorian mantles are all the rage this season.
- At Christmastime we always put a red-and-green mantel scarf over the fireplace.
- I love that art nouveau glass vase on your mantelpiece.
Oftewel:
Even opletten
Beide termen hebben eenzelfde Latijnse grootouder: mantellum. Het zal je niet verbazen dat dit woord én een kleding-mantel én een haard-mantel kon aanduiden. (Die tweede betekenis is dan metaforisch: de haard “draagt” als het ware de stenen mantel om zich heen.)
Mantellum vestigde zich in het Oudengels als mentel. Onder invloed van het Franse (of Anglo-Normandische) mantel veranderde de spelling gaandeweg in mantle. Maar de Franse spelling mantel kroop ook het Engels binnen en hechtte zich aan de bouw-omhulsel betekenis van mantle.
Zoals gezegd is de scheiding tussen beide spellingen en hun respectievelijk betekenissen daarna langzaam steeds strenger geworden. Maar deze scheiding is zeker nog niet voltooid, en je kunt Engelsschrijvenden tegenkomen die bijvoorbeeld mantlepiece verkiezen boven mantelpiece.
Weetje
De lange cape of mantel die hoorde bij de officiële kledij van mensen zoals koningen, rechters en geestelijken stond vaak symbool voor hun ambt of rang in de samenleving. Zo kreeg het woord mantle ook een metaforisch gebruik.
Daarbij staat de “mantel” voor het bijbehorende ambt of gezag, bijvoorbeeld op het moment dat het overgedragen wordt aan een ander. Inmiddels kan dit gebruik ook slaan op allerlei minder vooraanstaande posities. Bijvoorbeeld:
- After 30 years at the head of the family firm, Georgina has now passed the mantle to her eldest son.
- Many party members doubt whether Bill is ready to take on the mantle of party leader.
Let op! In dit gebruik gaat het altijd om de betekenis als kledingstuk, en zul je dus steeds kiezen voor mantle in plaats van mantel.