Een bezoek aan Rome is een bezoek aan een van de kribbes van onze beschaving. En, zoals ik ontdekte tijdens mijn eerste reis naar de Eeuwige Stad, een tripje naar een grote grabbelton vol taalgeschiedenis.
Een van de dingen die me is bijgebleven is het Colosseum. Op de eerste plaats de ruïne zelf natuurlijk, die indrukwekkend is in zijn grootsheid (zelfs in vervallen staat) en nog imposanter als je hem in je geestesoog voor je ziet in zijn gloriedagen. Maar zelfs de naam “Colosseum” verdient nadere bestudering.
Want hoe het ook voor de hand ligt, het Colosseum is niet zo genoemd omdat het een kolossaal gebouw is. Steker nog, het héét niet eens “Colosseum”!
De bouw van dit amfitheater begon in het jaar 72, in opdracht van keizer Vespasianus, en werd afgerond in het jaar 80, tijdens het bewind van zijn zoon, Titus. Beide heren behoorden tot de Flavische dynastie die Rome van 69 tot 96 van keizers voorzag, en het gebouw heet dan ook formeel het Amphitheatrum Flavium.
Maar waar komt dan de benaming “Colosseum” vandaan? Welnu, Vespasianus’ voorganger was de beruchte keizer Nero, die de laatste heerser was uit de Julisch-Claudische dynastie. Nero was niet vies van een beetje zelfverheerlijking en had bij de Griekse architect Zenodorus een bronzen standbeeld van zichzelf besteld. Hij maakte er een plaatsje voor vrij in de vestibule van het Domus Aurea (Gouden Huis) in zijn paleizencomplex. Om het de mensen gemakkelijk te maken dit beeld te zien, bestelde hij er eentje van meer dan 30 meter hoog. Stel je een flatgebouw van tien verdiepingen voor, en je hebt ongeveer het idee.
Na Nero’s zelfmoord in 68 zat Vespasianus een beetje in zijn maag met deze “Colossus van Nero”. Hij liet het met een zonnekroon omtoveren tot een beeld van de Romeinse zonnegod Sol Invictus. Zo’n zestig jaar later (rond 128) gebood keizer Hadrianus het beeld te verplaatsen naar een locatie pal naast, je raadt het al, het Amphitheatrum Flavium.
Het is niet duidelijk wanneer de term Colosseum in zwang is geraakt. Het naburige en naamgevende megabeeld heeft vermoedelijk tot in de vierde eeuw gestaan (het hoofd werd geregeld vervangen, steeds als er een nieuwe keizer aantrad). Tegen de tijd dat de bijnaam Colosseum post had gevat, was het beeld echter allang weg. Het sneuvelde waarschijnlijk bij de Plundering van Rome door de Visigoten in 410, of kort daarna bij een serie aardbevingen. Het metaal is geplunderd en voor andere doeleinden gebruikt.
Roem en macht vergaan, dat zie je maar weer. Maar zonder Nero’s megalomanie hadden wij nu geen “Colosseum” gehad.
kan er een samenvatting bij?