Saunaatje rood

Het woord spa is al eerder ter sprake geweest in de Taalei­doscoop. Het is miss­chien wel het bek­end­ste Ned­er­landse voor­beeld van het gener­iek gebruik van een merk­naam. Dat betekent dat de merk­naam Spa (met een hoofdlet­ter) gaan­deweg anders gebruikt is gaan wor­den: niet om één merk aan te duiden, maar alle pro­ducten in de cat­e­gorie. Van­daar dat nie­mand nu raar opkijkt als ze in een café een “spa rood” bestellen en min­er­aal­wa­ter van Sour­cy krijgen.

Er zijn aller­lei voor­beelden van zulk gener­iek merk­naamge­bruik, van tram­po­line tot plex­i­glas, van linoleum tot fris­bee. In veel gevallen weten de meeste mensen niet eens meer dat het woord in kwest­ie ooit een merk­naam was.

Maar met het woord spa is nog iets anders aan de hand. Steeds vak­er kom ik het tegen in een heel andere beteke­nis, die niets met min­er­aal­wa­ter te mak­en heeft. Nou ja, toch ook weer wel. Maar dan anders. Sor­ry, dit wordt ver­war­rend; ik doe even een stap­je terug.

In het Engels hoef je je geen illusies te mak­en als je in de pub vraagt om een “spa red”. De bar­tender zal je hoog­stens glazig aankijken en zich afvra­gen of je al een paar pin­ten te veel op hebt.

Maar dat betekent niet dat het woord spa in het Engels niet bestaat. Het is wel degelijk een Engelse term, maar dan in de beteke­nis van “kuuro­ord”. Oor­spronke­lijk ten­min­ste. Want inmid­dels heeft het een bred­er bereik gekre­gen en pri­jst menig hotel of ander etab­lisse­ment zijn well­ness-faciliteit­en aan als een “spa”. En dan heb je het dus over een sauna­hok, een stoom­bad­cab­ine, een zwem­bad­je, een infra­rood­bru­in­er, een zon­nebank of twee, etc.

Spa is dus in het Engels gaan beteke­nen: een plek waar je naar­toe gaat om jezelf en je lijf eens lekker te ontspan­nen en ver­wen­nen. Menig sauna­com­plex in de lage lan­den heeft nu het woord “ther­men” in zijn naam zit­ten, wat pre­cies het­zelfde gevoel wil over­bren­gen. En in die beteke­nis zie ik “spa” dus ook steeds vak­er in het Ned­er­lands verschijnen.

Hele­maal gek is dat niet, want de al eerder genoemde kuuro­or­den bevin­den zich meestal op een plaats waar een min­erale bron is. In de veron­der­stelling dat het water daar een heilza­am effect heeft op des men­schen wel­bevin­den. Maar uit zo’n bron kun je natu­urlijk óók een glaas­je spawa­ter tappen.

En laat er nou pre­cies zo’n bron zijn in een plaat­sje in de Bel­gis­che Arden­nen, met de pit­toreske naam: Spa.