Koffie heb je in alle soorten en maten. Een altijd populaire variant is de espresso – of moet dat nou toch expresso zijn? En zo nee, is “expresso” dan echt fout-fout, of mag je het stiekem toch zo noemen? En nu we het er toch over hebben: wat heeft een Nederlandse espresso met een Italiaanse uitdrukking te maken? Wij leggen het uit!
Waar hebben we het over?
Soms kijken twee woorden (deels) erg op elkaar, en dan is de fout snel gemaakt om ze samen te voegen tot een nieuwe term die helemaal niet bestaat.
Betekenis en gebruik
- Een espresso is een klein kopje koffie, gemaakt door heet water onder hoge druk door een kleine hoeveelheid fijn gemalen koffie te drukken.
- Expresso is een foutieve spelling van espresso.
Voorbeelden
- Als ik koffie drink, neem ik meestal een dubbele espresso.
- Een espresso is, samen met melk en melkschuim, de basis voor een cappuccino.
Even opletten
De foute spelling “expresso” is niet helemaal toevallig. Want het woord expres bestaat in het Nederlands wel degelijk, net als het woord expresse. Met name die laatste lijkt al erg op espresso, met zijn drie lettergrepen en “-press-” in het midden.
Bovendien is espresso wel degelijk verwant aan het woord expresse. Het Italiaans kent namelijk in zijn standaardspelling de letter x niet of nauwelijks, en in veel woorden is “onze” x daar vervangen door een s.
Beide termen zijn afgeleid van het Latijnse ex- (uit) en pressare (drukken, persen). Kijk bijvoorbeeld ook eens naar deze drie synonieme woorden: espressione (Italiaans), expression (Engels) en uitdrukking (Nederlands).
Weetje
Deze spelfout is een fraai geval van contaminatie. Misschien is dat ingegeven door het feit dat expresse associaties oproept met snelheid, en een kopje espresso relatief snel gezet is.
(In het Engelse taalgebied is overigens een discussie gaande tussen het dominante kamp dat “expresso” ronduit fout vindt, en een kleiner kamp dat dit als een inmiddels gangbare spellingsvariant ziet.)
Bonus-weetje:
De naam espresso is kort voor het Italiaanse caffè espresso, dat letterlijk “uitgeperste koffie” betekent. Espresso is daarin het voltooid deelwoord van esprimere, uitpersen. Deze drank ontleent zijn naam dus aan zijn bereiding: het “persen” van het hete water door een bakje gemalen koffie.