De taalterm van deze week, morfeem, is zoiets als een atoom of een molecuul. Of een LEGO-blokje. Soms heb je er aan eentje genoeg, maar meestal gebruik je er veel bij elkaar, want dat is veel leuker.
Definitie
Morfemen zijn de kleinste bouwstenen (“vormelementen”) in een taal die een woord betekenis kunnen geven. Een morfeem kan een heel woord zijn, maar ook een woorddeel.
Voorbeelden
In de zinnen hieronder zijn een paar morfemen vet gedrukt. Maar let op: de hele tekst bestaat eruit!
- ‘Bazaar’ en ‘sjaal’ zijn woorden die uit het Perzisch komen.
- Denkt die leraar echt dat hij het zo goed uitgelegd heeft?
- Is de snelle stijging van de huizenprijzen wel goed voor de woningmarkt?
Etymologie
Dit woord is in 1895 bedacht, in het Duits, door de taalkundige Jan Baudouin de Courtenay (1845−1929), op basis van een Grieks bronwoord:
- morphe (vorm) + -eem (suffix bij een – meestal taalkundige – eenheid)
Weetje
Een vrij morfeem is een woord dat in zijn eentje een betekenisgevend vormelement is (bijvoorbeeld: aarzel).
Gebonden morfemen komen alleen voor als toevoeging bij een ander woord, zoals een voorvoegsel of achtervoegsel (bijvoorbeeld: aarzelt of aarzeling).
Dit is echt te moeilijk voor dysklestischen
Mijn vrouw is ook dyslectisch, Marjo, dus ik weet goed hoe lastig het kan zijn om een tekst te lezen als je daar moeite mee hebt. Maar hopelijk – als het het interessant genoeg vindt – kom je bij herlezing een heel eind. Als je maar één ding uit dit artikel wilt onthouden: morfemen zijn de LEGO-blokjes waarmee je woorden maakt.