De taalterm van deze week, ablaut, houdt wel van een beetje afwisseling. Want zonder variatie is het leven maat saai, vindt hij. Toch mag het weer niet té woest worden, want een beetje voorspelbaarheid stelt hij wel op prijs.
Definitie
Het taalverschijnsel ablaut doet zich voor bij woorden die aan elkaar verwant zijn (cognaten) wanneer je volgens een min of meer regelmatig patroon een wisseling ziet bij de gebruikte klinker in verschillende vormen van die woorden.
Je kunt hiervoor ook de termen apofonie, klankwisseling of klinkerwisseling tegenkomen.
Voorbeelden
Bij de serie breken-brak-gebroken zie je dezelfde klinkerwisseling als bij steken-stak-gestoken. Dat is een geval van ablaut.
Een ander voorbeeld zijn combinaties zoals spraak-spreken en wraak-wreken, en ook liggen-leggen en zitten-zetten.
Etymologie
De ingrediënten voor deze term komen uit het Duits:
- ab- (af) + Laut (klank)
Deze term werd al eerder gesignaleerd, maar is in 1819 officieel vastgelegd door Jacob Grimm (ja, die van de sprookjes) als een verkorte versie van Abstufung der Laute: “verloop van de klanken”.
Weetje
Ook in het Engels kom je gevallen van ablaut tegen. Net als in het Nederlands is dat vaak bij onregelmatige werkwoorden.
Denk aan spring-sprang-sprung, ring-rang-rung en sing-sang-sung.