Een heel nieuw level

Het is al lang een stri­jd­punt in Ned­er­land Taal­land: de vele Engelse leen­wo­or­den die het Ned­er­lands aan het opne­men is. Iedereen reageert daar op zijn eigen manier op.

De een vin­dt het cool dat hij de excel­lence van zijn depart­ment naar een heel nieuw lev­el heeft kun­nen liften; de ander vin­dt dat maar niks. Som­mi­gen wor­den stri­jd­baar en weer­barstig, en willen het “echte” Ned­er­lands bescher­men, anderen zien het als een onver­mi­jdelijke mod­erniser­ing en verrijking.

Nieuw begrip

Soms intro­duceert een Engels woord een nieuw begrip in de Ned­er­landse taal, zoals com­put­er, facelift, lob­byen, mon­i­tor, pace­mak­er en vol­ley­bal. Bij deze woor­den heb je in eerste instantie niet veel keus; er bestaat gewoon geen Ned­er­landse tegen­hang­er voor.

Maar van som­mige nieuwe ter­men ontstaat lat­er toch een Ned­er­landse ver­sie. Zo hebben word proces­sor en print-out de woor­den tek­stver­w­erk­er en uit­draai/afdruk opgeleverd. Het kan ook gebeuren dat er wel een Ned­er­landse ver­sie ontstaat, maar dat die niet echt aanslaat. Vaak bli­jft de Engelse ver­sie dan toch de eerste keus; denk aan home­page en thuis­pag­i­na, maar ook aan brows­er en blader­aar.

Zij aan zij

Voor andere Engelse woor­den bestaat al een Ned­er­lands equiv­a­lent, zoals slo­gan – slagzin en sale – uitverkoop. Als twee woor­den zij aan zij bestaan, ontstaat er meestal na ver­loop van tijd toch een sub­tiel ver­schil in gebruik of betekenis.

Kijk bijvoor­beeld maar naar ser­vice. Dat heeft in dienst en dien­stver­len­ing uit­stek­end geëquipeerde Ned­er­landse tegen­hang­ers. Maar inmid­dels zijn er sit­u­aties waarin iedereen de voorkeur zal geven aan het Engelse woord. Neem nou deze zin: De pro­ducten van Meubel­Ci­ty zijn best goed, maar hun ser­vice is belab­berd. In deze spec­i­fieke beteke­nis, “dien­stver­len­ing aan klanten”, zullen nog maar weinig mensen de voorkeur geven aan dien­stver­len­ing.

Sporttermen

In de sportwereld zie je hier­bij duidelijke ver­schillen; kijk maar eens naar voet­bal en ten­nis. De voet­bal­taal kent van veel woor­den zow­el een Ned­er­landse als een Engelse vari­ant. Ga maar na:

• Werd die goal nou gesco­ord uit een cor­ner, na een mooie assist van de cap­tain (de keep­er was kansloos)?
• Of werd dat doelpunt gemaakt uit een hoekschop, na een mooie voorzet van de aan­vo­erder (de doel­man was kansloos)?

Het ten­nis­jar­gon kent die twee­t­a­l­igheid veel min­der. Het Engels is hier onbe­twist de baas. Er zijn geen echt goede Ned­er­landse woor­den voor begrip­pen als rack­et, smash, set, base­line, break­point, vol­ley, lob, etc.

Het woord rack­et, trouwens, is van oor­sprong niet eens een Engels woord. Het Engels heeft het weer van het Franse raque­tte overgenomen. En de Fransen weer op hun beurt van het Ital­i­aanse rac­chet­ta. En dat is weer afgeleid van het Ara­bis­che woord râha, dat “hand­palm” betekent. Kor­tom: woor­den overne­men uit andere tal­en is niet iets van de laat­ste tijd.

Niveau

Het is eigen­lijk een kwest­ie van aan­voe­len. Er zijn sit­u­aties waarin het gebruik van een Engels woord geen enkel prob­leem oplev­ert. Dat is meestal het geval als er geen lev­ens­vat­baar alter­natief voorhan­den is. Je voelt al snel aan wan­neer iemand een Engels woord gebruikt uit over­weg­in­gen die meer met effect­be­jag te mak­en hebben dan met duidelijkheid.

• Dus dit kan door de beugel: Als je in dit spel 10.000 pun­ten haalt, ga je naar het vol­gende lev­el.
• En dit niet: Op deze EP bereikt hij een heel nieuw lev­el met zijn muziek.

Hoe dan ook, het Engels zal nieuwe woor­den bli­jven lev­eren aan het Ned­er­lands, in het bij­zon­der in de ICT-wereld. Gebruik ze naar harten­lust, maar probeer over­bod­ig en prot­serig Engels te vermijden.

Zo heb je lev­el vaak niet echt nodig; het Ned­er­lands heeft daar allang een mooi Frans woord voor geleend.