Wie tv kijkt, radio luistert of het internet afstruint, komt al snel allerlei nieuws tegen over de politiek van de dag. Maar een mens wil ook wel eens iets anders, en dus zijn er spelprogramma’s. Die variëren van ontzettend spannend of zelfs informatief tot zo saai en dom dat je hersens er pijn van gaan doen.
Maar hoe goed of slecht ze ook zijn, het komt niet vaak voor dat een radio- of tv-spelletje geschiedenis schrijft. Taalgeschiedenis dan. Toch gebeurt het een enkele keer: een spelprogramma voegt een gevleugelde term toe aan de taal, zoals voor mijn generatie “Ren je rot”, “… en morgen gezond weer op” of (uit Twee voor twaalf) “Dat zoeken we op!”.
Tv-show
In de Verenigde Staten is ook zoiets gebeurd, en wel met het inmiddels klassieke tv-programma The $64,000 Question. Deze quiz werd gepresenteerd door Hal March en was in de jaren vijftig de koning van het Amerikaanse televisielandschap. Er wordt wel gezegd dat het hele land op zondagavond tot stilstand kwam om naar de show te kijken.
Het was een Trivial Pursuit-achtig spel waarin de deelnemers een opeenvolging van vragen over een bepaald onderwerp kregen voorgeschoteld. Met elk goed antwoord ging het prijzengeld omhoog. In het radioprogramma waar de tv-show op gebaseerd was, Take It or Leave It, was het hoogste bedrag 64 dollar, maar op tv was de hoofdprijs 64.000 dollar. Om die te winnen moest natuurlijk ook de laatste, cruciale vraag goed beantwoord worden.
En die term, the $64,000 question, is een eigen leven gaan leiden. Wat moeten we doen om onze verliescijfers in winst om te draaien? Tja, dat is de “$64,000 question”. Kortom: als je dat weet, dan ben je er. Het is dus een term waarmee je kunt verwijzen naar de vraag, de grote vraag waar het om draait – de hamvraag, zeg maar.
Hammetje
En nu begint het al wat te kriebelen, natuurlijk. Want dit is per slot van rekening een taalstukje.
Maar… het kan toch niet zo zijn dat “de hamvraag” en “the sixty-four thousand dollar question” iets met elkaar te maken hebben? Nee toch, alsjeblieft? Het is toch niet zo dat de hamvraag, net als de vraag van 64.000, afkomstig is uit een spelletje? Want als je de vraag losweekt, dan is het enige wat je overhoudt die ham.
En een spelprogramma waar je 64.000 dollar mee kunt winnen, daar kun je je nog wel wat bij voorstellen. Of 10.000 euro, ook goed. Niet moeilijk doen, voor duizend euro doen we het ook nog. Of een weekje op Ibiza, alles verzorgd en geregeld. Maar een ham? Een ham?!
Dat kan toch niet, please…
Mastklimmen
Maar het is waar. Sorry. Triest, maar waar. In een ver en grijs verleden, namelijk in (alweer) de jaren vijftig, had de NCRV een radioquiz en die heette Mastklimmen. In die radioquiz viel op een gegeven moment een vraag – de vraag – en met het geven van het goede antwoord op die vraag konden luisteraars een fantastische prijs winnen.
Jawel. Een ham.
Niet eens een jaar lang gratis winkelen bij de keurslager. Nee. Een ham. Eén ham. Als je dan je buurman met vierenzestig duizend dollar naar huis ziet gaan, dan vraag je je toch af of de NCRV ze wel allemaal op een rijtje heeft. Je mond valt open van verbazing. Maar ja, daar kun je dan wel een lekker stukje ham in stoppen.
En dat moet je met 64.000 dollar niet proberen…