U vs. je

Geachte lez­er, wat vind je van deze open­ingszin? Niks mis mee? Daar zijn de menin­gen over verdeeld… En wat het nog ingewikkelder maakt: een tekst is soms niet eens meer één tekst.

Waar hebben we het over?

Taal is een spel­let­je touwtrekken. Aan de ene kant veran­dert elke taal voort­durend. Aan de andere kant heb je taal­regels en omgangsregels die die veran­der­ing afremmen.

In het Ned­er­lands zijn we in de afgelopen eeuw steeds meer mensen met je of jij gaan aanspreken die we eerst nog met u zouden aanspreken.

Betekenis en gebruik

• U is een per­soon­lijk voor­naam­wo­ord in de tweede per­soon (enkelvoud of meer­voud) waarmee je iemand op een beleefde of formele manier aanspreekt.
• Je of jij is een per­soon­lijk voor­naam­wo­ord in de tweede per­soon (enkelvoud; het meer­voud is jul­lie) waarmee je iemand op een vriend­schap­pelijke of informele manier aanspreekt.

Voorbeelden

• Wilt u nog iets drinken, mevrouw?
• Dat heb je weer goed gefikst, Piet!

Even opletten

Een mooi voor­beeld is de aan­hef bij brieven of e‑mails. De regel was alti­jd dat als je een brief opent met “Geachte…”, je verder moet gaan in de u‑vorm. Opent de brief met “Beste…”, dan ga je verder in de je-vorm. Maar dat onder­scheid is steeds meer aan het verwateren.

Wat het extra lastig maakt, is dat veel bedri­jven en instellin­gen hun brieven en e‑mails nu uit een geau­toma­tiseerd sys­teem lat­en komen. Dan kan het zijn dat de aan­hef door één per­soon geschreven of ver­taald is, ter­wi­jl iemand anders de bood­schap van de brief maakt. En soms dit daar veel tijd tussen. Tot over­maat van ramp zijn er vaak nog kleine kaders of oproepen bij de tekst die wéér door iemand anders geschreven zijn.

De com­put­er die alles samensmelt let niet op het gebruik van u en je, en dan kri­jg je soms een woeste men­gel­moes van stijlvormen.

Weetje

Als je elka­ar met je aanspreekt, heet dat offi­cieel tutoy­eren. Dat komt van het Franse tutoy­er, van tu + toi (de Franse woor­den voor jij en jou). Spreek je elka­ar met u aan? Dan ben je aan het vousvoy­eren (van het Franse vous, voor u).

Nog een weet­je: in het Engels is dit formeel-informeel ondrescheid hele­maal verd­we­nen. De beleefde vor­men thou, thee en thy zijn in onbruik ger­aakt en iedereen spreekt iedereen met (vroeger informele) you aan.