De taalterm van deze week, gezegde, heeft het niet zo met lange, vloeiende volzinnen. Kort en krachtig, is zijn devies. Zó kort zelfs, dat er ook geen plaats meer is voor een werkwoord!
Definitie
Een gezegde is een vaste combinatie van woorden die geen hele zin is, geen werkwoord bevat en die figuurlijk gebruikt wordt.
Van veel gezegdes zijn meerdere variaties in omloop, zoals bij: zo zat als een ladder / zo zat als een aap / zo zat als een Maleier…
Voorbeelden
- Sjoerd heeft al zijn aandelen verkocht en leeft nu als een god in Frankrijk.
- Anke was een lastige puber, maar haar ouders zijn door dik en dun achter haar blijven staan.
- De felle speech van de premier was duidelijk een schot voor de boeg van haar politieke tegenstanders.
Etymologie
Dit is een volbloed Nederlands woord, afgeleid van het werkwoord zeggen, maar waarschijnlijk wel geïnspireerd door een Latijnse term:
- dictum (gezegde, wat gezegd is), van het werkwoord dicere (zeggen)
Weetje
Het onderscheid tussen een gezegde en een uitdrukking is in de praktijk wat schimmig. Maar als je ervan uitgaat dat een gezegde strikt genomen geen werkwoord mag bevatten, dan is bijvoorbeeld “iemand een poepie laten ruiken” een uitdrukking (want ruiken is een werkwoord) en “zo dom als het achtereind van een varken” een gezegde.
ik dacht dat het gezegde was “leeft als God in Frankrijk” en de uitdrukking “leven als God in Frankrijk”. Het woord “een” komt noch in het gezegde noch in de uitdrukking voor volgens mij.
Bij mijn weten komen beide vormen voor (ze zijn ook beide in overvloed online te vinden). Maar ik denk dat je gelijk hebt dat “als God in Frankrijk” de oudste vorm is, en misschien dus ook de “correctste”…