Je kent het Engelse woord bug in de zin van: een softwareprobleem, een fout in een computerprogramma, een glitch in een app. Je komt hem ook tegen in verwante termen zoals debuggen en bugfix. Dit gebruik van bug is overdrachtelijk, want er zit natuurlijk niet écht een stuk ongedierte in die iPhone-app. Hoewel…
Stap 1: Biologie
Voordat we bij de “Martelaar Mot” uit de titel aankomen, eerst even dit.
Ouders zeggen in het Engels wel eens tegen hun kind, voor het slapen gaan: “Sleep tight, don’t let the bedbugs bite”. Het is een wat rare uitspraak, want zulke bedbugs bestaan echt: het zijn bedwantsen, ook bekend als wandluis of Cimex lectularius – een parasitair, vleugelloos insect dat zich graag voedt met menselijk bloed. Brrr.
Bug wordt hier gebruikt als synoniem voor insect. In die zin zijn ook vliegen, wespen, torren, mieren etc. allemaal bugs. Maar je komt het woord ook tegen in de betekenis van “ziekmakend micro-organisme”. Als iemand een bacteriële of virale infectie te pakken heeft, kun je zeggen: She caught a bug.
Stap 1: Techniek met een vleugje biologie
En dan de computerbug. Nog niet de bug in je laptop of tablet, maar de enige echte onvervalste originele oer-bug. Die heeft namelijk echt bestaan!
Om te weten hoe dat zit, moet je langs bij Grace Hopper (1906−1992), een Amerikaanse wiskundige en computerexpert.
In augustus van 1947 werkte ze op de universiteit van Harvard in het computerlab aan een apparaat dat de Mark II heette, en dat nu te boek staat als de grootvader van alle moderne computers. Het was een enorm apparaat dat bestond uit een grote verzameling knoppen en relais en palletjes en andere bewegende delen. Het was daarom gevoelig voor stof en vuil, en het stond dan ook in een soort glazen aquarium om het tegen externe invloeden te beschermen.
Op die bewuste augustusavond ging er van alles mis met de Mark II, en uiteindelijk vond een van de medewerkers in relais 70 op paneel F een vastgeklemde, morsdode mot, die op de een of andere manier in het aquarium terechtgekomen was. Het arme beest had de hele Mark I in de war gegooid, en is als taalmartelaar de geschiedenis ingegaan.
Als je ooit onverhoopt in de stad Dahlgren in de Amerikaanse staat Virginia terechtkomt, neem dan even de tijd om het Naval Museum op te zoeken. Daar hebben ze het logboek van Hopper, en op de pagina van die historische dag zit nog steeds, achter plakband vastgeplakt, de eerste echte originele computer bug.
Stap 3: Software
Het woord bug in de zin van “hapering” of “storing” bestond al langer, naar analogie van bug in de zin van “ziekte”. Maar dan ging het meestal om een mechanisch of structureel probleem. Met, in Hoppers woorden, de “first actual case of bug being found” was er geen houden meer aan. Hopper gaf ter plekke aan het woord bug de nieuwe, specifieke betekenis van “computerprobleem”. Later spitste de betekenis zich nog verder toe en ging het specifiek over codeerfouten in de software.
Al snel volgde het woord voor het verhelpen van problemen met computers: debugging. Toen de personal computer populair werd in de jaren zeventig en tachtig, werden steeds meer programma’s gebruikt door mensen die zelf geen verstand van programmeren hadden. Aan de programmeurs de taak om de softwareproblemen van deze consumenten op te lossen met updates die steeds nieuwe bugfixes bevatten.
En zo is bug geëvolueerd van een insect naar een ziekteverwekker naar een hapering naar een computerprobleem naar een softwarefout. Met vriendelijke dank aan Martelaar Mot.