De zomer, als hij het doet, is een heerlijk seizoen. Als het een tijdje mooi weer is geweest en je hebt een huisje met een tuin erachter, dan denk je wel eens: “Had ik maar een zwembad!” Daarvoor hoef je niet eens je tuin overhoop te graven: er zijn baden in alle soorten en maten. Die worden bijvoorbeeld aangeprezen met volzinnen zoals de volgende: “Kwaliteitsbad waarvan alle stalen delen zijn gegalvaniseerd en voorzien van een coating.”
Goed, die coating, dat gelooft iedereen wel, dat zal waarschijnlijk zijn om het een kleurtje te geven. Maar wat is in hemelsnaam “gegalvaniseerd”? Wil je dat wel in je tuin hebben? Is het veilig voor de kinderen? Er zijn hier twee verhalen te vertellen.
Carrosserie en kikkers
Het eerste is eerlijk gezegd vrij saai en begint en eindigt met de mededeling dat galvaniseren het “langs elektrochemische weg met een dunne laag metaal bedekken” is (definitie van Van Dale). Bij de fabricage van auto’s wordt de carrosserie vaak gegalvaniseerd om haar tegen roestvorming te beschermen, maar in die branche noemen ze dat “verzinken” (met het voltooid deelwoord verzinkt, niet verzonken).
Het tweede verhaal is een stuk leuker en begint bij het begin, bij de Italiaan Luigi Galvani, die leefde van 1737 tot 1798.
Galvani was arts en chirurg en gaf ook les aan de medische school van Bologna. Zijn onderzoek richtte zich onder andere op het langs scheikundige weg opwekken van elektriciteit. Een deel van zijn werk mondde uiteindelijk uit in het kwaliteitsbad in de achtertuin, maar de amusementswaarde van zijn onderzoek met kikkers is, hoe onwaarschijnlijk dat ook lijkt, veel groter.
Galvani onderzocht de relatie tussen elektriciteit en spierbeweging, en experimenteerde daarbij op dode kikkers. Hij ontdekte dat je, door gebruik te maken van elektroden, de spieren in een kikkerlijk weer tot bewegen kon brengen. Galvani wilde hiermee bewijzen dat er in biologisch weefsel een vloeistof zat die nodig was om een soort “dierlijke elektriciteit” te geleiden.
Zijn ongelijk werd uiteindelijk bewezen door een andere Italiaan, Alessandro Volta, die in 1880 de batterij uitvond en naar wie de 220 volt uit je stopcontact genoemd zijn. (Galvani wint de eponiemenwedstrijd trouwens makkelijk van Volta, want er zijn talloze technische termen waarin zijn naam voorkomt, van galvanometer en galvanoscoop tot galvanografie en galvanoplastiek.)
Frankenstein
Maar terug naar de dode kikkers. In de negentiende eeuw werden soortgelijke experimenten ook op mensen uitgevoerd. Verbouwereerde toeschouwers zagen hoe een lijk, met behulp van elektrische spanning, weer tot leven leek te komen en zelfs gezichtsuitdrukkingen kon vertonen.
Het is dan ook niet toevallig dat Mary Shelleys roman Frankenstein – die volgend jaar trouwens zijn 200ste verjaardag viert – in deze periode geschreven is.
In het Nederlands mag galvaniseren dan een woord zijn dat je niet snel tegenkomt, in het Engels is het veel gebruikelijker. To galvanize wordt vaak niet in de technische of wetenschappelijke zin gebruikt; het betekent namelijk ook prikkelen, opwekken of opzwepen: “the team was galvanized into action by their new leader.”
Dus als op een goede ochtend een nietsvermoedende kikker aantreft in je mooie gegalvaniseerde zwembad, lees hem dan heel toepasselijk een stukje uit Frankenstein voor.