Disfunctional vs. dysfunctional

Stel, de snoepau­tomaat op kan­toor of op school heeft kuren. Je besluit je mede­mensen een plezi­er te doen door er een waarschuwings­brief­je op te plakken. Schri­jf je dan “This machine is dis­func­tion­al” of “This machine is dys­func­tion­al”? Of kan het alle­bei? En zo ja, wat is dan het ver­schil? Wij leggen het uit!

Waar hebben we het over?

De pre­fix­en dis- en dys- beteke­nen net even iets anders. Je moet dus goed oplet­ten welke van de twee de juiste is.

Betekenis en gebruik

• Dis­func­tion­al is een bijvoeglijk naam­wo­ord met als beteke­nis: niet-werk­end, niet-functioneel.
• Dys­func­tion­al is een bijvoeglijk naam­wo­ord dat betekent: slecht werk­end, niet goed functionerend.

Zow­el dis- als dys- voegt iets negatiefs toe aan het woord waaraan je het kop­pelt. Bij dis- is dat een tegen­stelling of ontken­ning van het grond­wo­ord; met dys- geef je aan dat er met het grond­wo­ord iets mis is, dat het niet opti­maal is.

Daarom schri­jf je bijvoor­beeld het woord dyslex­ia (of dyslex­ie in het Ned­er­lands) met een y. Een dyslect is niet iemand die niet kan lezen, maar iemand die moeite heeft met lezen.

En daarom schri­jf je een woord als dis­con­nect met een i. Je hebt het immers niet over een haperende verbind­ing, maar een ver­bro­ken verbinding.

Voorbeelden

• My com­put­er is now com­plete­ly dis­func­tion­al: it won’t even start up.
• With the dis­func­tion­al air con­di­tion­ing, we resort­ed to open­ing all the windows.
• Peo­ple with dys­func­tion­al kid­neys often come to rely on dialysis.
• A dys­func­tion­al sales team is a dis­as­ter for any organization.

Even opletten

Het Engels barst van de woor­den die begin­nen met dis-. Denk aan dis­miss, dis­like, dis­ap­pear, dis­in­fect etc.

Woor­den die begin­nen met dys- zijn wat zeldza­mer en zijn vaak medis­che, tech­nis­che of weten­schap­pelijke ter­men. Denk aan dys­pla­sia, dysen­tery en dystopia.

Dis­func­tion­al en dys­func­tion­al zijn samen een zeldza­am voor­beeld van een term waar­van zow­el en dis- als een dys- vari­ant bestaat, die ook nog eens alle­bei gang­bare ter­men zijn. Je zult dys­func­tion­al wel veel vak­er tegenkomen: er zijn immers meer din­gen die haperen dan din­gen die ron­duit niet werken (en niet al ver­van­gen of opgelost zijn).

Weetje

Het voor­voegsel dis- komt uit het Lati­jn, ter­wi­jl dys- uit het Grieks is overgenomen. Zij zijn aan elka­ar ver­want, en hebben gaan­deweg een iets ver­schil­lende beteke­nis gekregen.