Er zijn nogal wat mensen die met een keizersnede ter wereld gekomen zijn. Ik bijvoorbeeld. Maar waarom heet de meest uitgevoerde operatieve ingreep ter wereld een keizersnede? In menig cocktailpartygesprek hoor je dat dat is omdat de Romeinse keizer Julius Caesar zo geboren is. Maar dat slaat de plank helaas mis. Twee keer zelfs.
Om te beginnen was Gaius Julius Caesar (100−44 v.Chr.) helemaal geen keizer. Hij was een Romeins veldheer, consul en dictator – maar geen keizer.
(Lees dat “dictator” trouwens niet in de hedendaagse zin van het woord. Hier wordt niet bedoeld: een tiran die zijn volk met harde hand bestuurt. In het antieke Rome was dictator de titel voor een buitengewoon magistraat met min of meer onbeperkte bevoegdheden, die meestal voor een korte periode werd aangesteld om orde op zaken te stellen in moeilijke tijden.)
Maar keizer of niet, JC was na de Romeinse burgeroorlog van 49 v.Chr. de machtigste man in Rome. Het was zijn geadopteerde zoon, Gaius Octavianus, die (na nog een burgeroorlog) wel de eerste Romeinse keizer werd, onder de naam Caesar Augustus. Daarna werd de term Caesar een keizerstitel.
Wij zeggen nu “see-zar”, maar in het Latijn klinkt caesar als “ka-e-sar” – en dan is de stap naar ons woord keizer snel gemaakt. Goed, dan heb je weliswaar een keizer, maar nog steeds geen snede.
En dan kom je bij de tweede gemiste plank: er zijn geen aanwijzingen dat Julius Caesar met een sectio caesarea geboren is. Waarschijnlijker is dat de naam afgeleid is van het Latijnse woord voor snijden, caedare, en dat de spelling later is verbasterd door de vermeende verwantschap met Julius.
Maar het kan ook zijn dat het verwijst naar een van Caesars voorouders, die wel met een keizersnede ter wereld zou zijn gekomen. Of dat het verwijst naar een keizerlijk wet, een lex caesarea in het oude Rome, die voorschreef dat een kind zo verlost moest worden als de moeder tijdens de barensweeën stierf.
Ten slotte nog een zijstapje naar het Engels. Het Nederlandse keizersnee laat zich netjes een-op-een vertalen als Caesarian section (of C‑section). Maar waarom heet een keizer in het Engels dan een emperor? Dat woord is via het Middelengels en het Anglo-Normandisch te herleiden tot het Latijnse imperator.
Imperator was oorspronkelijk een militaire eretitel die zoveel betekende als “opperbevelhebber”. Maar de Romeinse keizers hebben het woord later ook in hun officiële naamvoering gebruikt. En zo zie je dat caesar en imperator uiteindelijk ongeveer hetzelfde zijn gaan betekenen. Net als keizer en emperor. Ave!