Taalterm: Volta

De taal­term van deze week, vol­ta, is beslist niet rechtli­jnig. Waarom zou je stug door bli­jven marcheren als je ook een speelse draai kunt mak­en? Dat brengt een beet­je lev­en in de brouw­er­ij, en daar houdt de vol­ta wel van!

Definitie

Een vol­ta is een inhoudelijke wend­ing in een gedicht, met name in een son­net.

Een son­net bestaat uit 14 regels. Meestal wordt in de eerste acht regels (de “octaaf”) een gedachte ingeleid, waar­na de schri­jver deze in de vol­gende zes regels (het “sex­tet”) vanu­it een ander per­spec­tief belicht of rel­a­tiveert. Die omslag heet een volta.

In plaats van vol­ta kun je ook de term chute tegenkomen.

Let op! Er zijn ver­schil­lende soorten son­net­ten, elk met hun eigen struc­tu­ur. Het kan dus zijn dat de vol­ta op een andere plaats in het gedicht staat. Bijvoor­beeld: in een zoge­naamd shake­speareaans son­net komt de vol­ta vaak pas na de eerste twaalf regels, en zijn er dus slechts twee regels na deze wending.

Voorbeeld

Lees als voor­beeld dit son­net van Han­ny Michaelis (1922 – 2007):

Bij dag slaagt men erin om te vergeten
hoe diep zich de verraderlijke pijn
sluw als een slang in ’t hart heeft vastgebeten.
Bij dag slaagt men erin gewoon te zijn

tevreden en zelfs opgewekt te heten.
Gewillig drinkt men de goedkope wijn
der alledaagsheid, tegen beter weten,
en laat zich troosten door de zonneschijn.

Alleen de nacht, genadeloos, ontdekt
hoe tevergeefs de ziel zich tracht te warmen
aan ’t droombeeld, door herinnering gewekt.

En elke nacht opnieuw, zonder erbarmen,
doorvlijmt het lichaam, weerloos uitgestrekt,
hetzelfde heimwee naar dezelfde armen.

Het gedicht vertelt over het ver­dri­et van het moeten mis­sen van een dier­bare. Zie je hoe de eerste acht regels gaan over de ver­getel­heid die de schone schi­jn van het dagelijks lev­en brengt, ter­wi­jl de laat­ste zes regels gaan over de onver­mi­jdelijke pijn die ’s nachts toch door­breekt? Die over­gang, die wend­ing, is de vol­ta in dit sonnet.

Etymologie

Deze taal­term hebben we uit het Ital­i­aans geïmporteerd:

• vol­ta (draai, wend­ing)

Weetje

Hoewel son­net­ten al sinds de late mid­deleeuwen bestaan, is het woord vol­ta pas in het mid­den van de 19e eeuw in het Ned­er­lands opgenomen als dichtterm.