De taalterm van deze week, perifrase, is een beetje weifelend van aard. Hij gaat niet graag recht op zijn doel af, en drukt zich meestal extra voorzichtig uit. Maar soms let hij gewoon niet op en raakt hij een beetje verdwaald op weg naar zijn bestemming.
Definitie
Een perifrase is een stijlfiguur waarin je iets niet rechtstreeks benoemt, maar juist omschrijft door de eigenschappen te noemen.
In een typische perifrase duid je iets niet alleen “via een omweg” aan, maar ook met meer woorden dan eigenlijk nodig is.
Als een perifrase opzettelijk gebruikt wordt, dan is het een stijlfiguur. Maar ook als iemand de juiste term niet kan vinden en te veel woorden gebruikt om de betekenis te omschrijven, kun je dat een perifrase noemen.
Voorbeelden
- Als je lekker wilt uitwaaien, is een zee van stuivend beige de beste plaats.
- Onze directeur rijdt ook al in zo’n benzine slurpend monster.
- Vorige week heb ik een film gezien met die acteur die ook in ‘Top Gun’ zat.
De perifrasen in deze zinnen nemen respectievelijk de plaats in van: “het strand”, “een Hummer” en “Tom Cruise”.
Etymologie
De samenstellende delen van deze taalterm komen beide uit het Grieks:
- peri- (omheen) + phrazein (uitdrukken)
Je herkent in phrazein ook het moderne Nederlandse woord frase (uitdrukking).
Weetje
Eufemismen maken soms gebruik van een perifrase. Denk aan “tussen twee banen in”, in plaats van “werkeloos”; of “te diep in het glas gekeken hebben” in plaats van “dronken zijn”.
Bonus-weetje:
Het woord perifrase heeft nog een tweede, ook taalkundige betekenis. Maar die is meer technisch en voor de fijnproevers.
In deze betekenis is een perifrase het gebruik van extra woorden (vaak functiewoorden) om een bepaald (en equivalent) grammaticaal of semantisch effect te krijgen. Zo kun je in plaats van “gevaarlijkste” ook “meest gevaarlijke” zeggen; en in plaats van “ik kom morgen” kun je ook “ik zal morgen komen” zeggen.