De afgelopen dagen is er geen ontkomen aan. Sla een krant open, zet de tv aan, luister naar de radio – het nieuws van het ogenblik is die grote wolk as die boven Europa hangt en het vliegverkeer ontregelt.
Wat mij steeds opvalt is dat in de berichtgeving over deze wolk steeds gesproken wordt over “de IJslandse vulkaan” of een variant daarop. Ik kan me niet voorstellen dat bij een uitbarsting van de Vesuvius of van Mount Saint Helens de pers zich zou bedienen van termen als “de Italiaanse vulkaan” of “de Amerikaanse vulkaan”. Dat klinkt ronduit belachelijk. Dus waarom nu wel?
Even een snelle test: weet jij, zonder te spieken, hoe deze vulkaan heet? Ik dus ook niet. Maar ik heb al wel gespiekt, en het is: Eyjafjallajökull. Wablief?!
Nog een keer: E‑y-j-a-f-j-a-l-l-a-j-ö-k-u-l‑l. Hmmm.
Oké, het begint al een beetje door te schemeren waarom ’s werelds nieuwslezers hun tongen niet willen breken over deze IJslandse naam. En als je denkt dat je nu redelijk kan gokken hoe Eyjafjallajökull klinkt – niets daarvan. Luister maar eens op Wikipedia. Hoor jij Eva Jinek dat nadoen?
En het mooie is: de vulkaan in kwestie heet niet eens zo! In het zuiden van IJsland ligt een regio die populair is bij toeristen en die Eyjafjöll heet. Eyja+fjöll betekent ongeveer “eilandbergen”. In Eyjafjöll ligt een gletsjer (jökull in het IJslands) met de toepasselijke naam Eyjafjallajökull. En onder die gletsjer schuilt de vulkaan die nu bij de luchtvaart as in het eten gooit.
Als de vulkaan uitbarst, spuwt hij as omhoog door een fissuur (spleet) in de gletsjer, in de buurt van Guðnasteinn. Maar ook dit is, voor zover ik kan nagaan, niet de naam van de vulkaan. Toch is de naam Guðnasteinn zelf ook zeker de moeite waard.
Volgens een legende was er in IJsland ooit een man genaamd Rútur, die leefde in de grot Rútshellir. Drie van zijn slaven probeerden hem met een speer te vermoorden, maar dat plan mislukte. Hij achtervolgde de slaven (die Sebbi, Högni en Guðni heetten) en doodde ze alle drie. De plaats waar Guðni het leven liet heet nu Guðnasteinn (Guðni’s Rots).
Maar goed, intussen weten we nog steeds niet hoe onze “IJslandse vulkaan” heet. Het is, kortom, geen BZN maar een VZN – een vulkaan zonder naam.
Wat trouwens wél een naam heeft is de vulkaan naast de aswolkvulkaan. Die heet Katla, is veel groter, en is in het verleden steeds uitgebarsten nadat de VZN een eruptie had. Zou de geest van Guðni daar misschien ook rondwaren…?
In de Finse media wordt deze vulkaan Eyjafjöll genoemd (naar het gebied “Eilandgebergte”). Dat is gemakkelijker uit te spreken en je hebt het dan in ieder geval niet over een lavaspuwende gletsjer (jökull).
Ja, dat kan natuurlijk ook. Toch blijft het opmerkelijk dat een actieve vulkaan (kennelijk) géén naam gekregen heeft.
Maar misschien geldt hetzelfde wel voor aardbevingen en sommige (naamloze) breuklijnen in de aardkorst.