De taalterm van deze week, lidwoord, is zó bescheiden dat je hem meestal bijna niet opmerkt. Hij trekt vaak samen op met kompanen die nogal opvallend en luidruchtig zijn, en daarbij steekt het lidwoord dan wat schrieltjes af. Toch is hij erg sympathiek en vooral ook heel nuttig.
Definitie
Een lidwoord is een functiewoord dat meestal verbonden is aan een zelfstandig naamwoord. Een andere (meer technische) term voor lidwoord is artikel.
Het geeft de bepaaldheid aan van dat andere woord: of het iets specifieks is wat al bekend is (waar eerder naar verwezen is), of dat het meer algemeen en onbekend is. Dat klinkt misschien een beetje moeilijk, maar je taalintuïtie voelt dit haarfijn aan: het is het verschil tussen “ik zit in een restaurant” (onbepaald) en “ik zit in het restaurant” (bepaald).
Het Nederlands kent één onbepaald lidwoord (een) en twee bepaalde lidwoorden (de en het).
Een lidwoord kan ook het geslacht van een woord aangeven: mannelijk, vrouwelijk of onzijdig. Zie ook het Weetje hieronder!
Voorbeelden
- Misschien moeten we een nieuwe matras kopen.
- De nieuwe matras wordt morgen geleverd.
- Heb je het nieuws al gehoord?
- Het engste aan deze film vond ik de onheilspellende muziek.
In sommige gevallen verandert de keuze van het lidwoord ook de betekenis van het bijbehorende woord:
- De haar in mijn soep is bruin.
- Het haar op mijn hoofd is bruin.
Etymologie
Een lidwoord heette eerst alleen een lid – de toevoeging -woord is er later voor de duidelijkheid bijgekomen. En lid (lichaamsdeel) is op zijn beurt weer gekozen naar analogie met het Latijnse articulus (gewricht, deel van een tekst):
- lid (deel) + woord
Weetje
In talen zoals het Frans, Duits en Spaans is elk lidwoord verbonden met één grammaticaal geslacht: bijvoorbeeld mannelijk (le, der, el), vrouwelijk (la, die, la) of onzijdig (-, das, -).
Ook in het Nederlands ligt het grammaticale geslacht voor een deel verankerd in het lidwoord, maar niet helemaal. Alle het-woorden zijn onzijdig, maar de-woorden kunnen zowel mannelijk als vrouwelijk zijn, en zelfs allebei!