Taalterm: Donorprincipe

De taal­term van deze week, donor­principe, is gul maar streng. Hij deelt graag cadeaut­jes uit, en voegt daar dan meteen een gebruik­saan­wi­jz­ing bij. Zó moet het, en niet zó. Maar dat mag ook, want al zijn geschenken zijn van eigen makelij.

Definitie

Het donor­principe is een uit­gangspunt bij het gebruik van de namen van organ­isaties: spel de naam zoals de organ­isatie dat zelf doet, ook als dat afwijkt van de gang­bare taalregels.

Het­zelfde principe geldt bij het spellen van merk­na­men en andere ter­men waar een geza­ghebbende “eige­naar” of “bron” voor bestaat.

Voorbeelden

Dit zijn een paar bedri­jf­s­na­men met een spec­i­fieke spelling:

• ABN AMRO (niet “ABN Amro”)
• eBay (met camel­case, en dus niet “Ebay”)
• Mar­qt (met een q in plaats van een k)
• PostNL (met twee eindkapitalen)

En hier zijn een paar merk­na­men met een bij­zon­dere schrijfwijze:

• Coca-Cola (met streep­je en tweede beginhoofdletter)
• adi­das (zon­der beginhoofdletter)
• Dubbel­Frisss (inclusief grote F en driedubbele s)
• Greetz (met een z aan het eind)

Ten slotte zijn dit een paar andere ter­men met een spe­ciale spelling:

• iOS (niet “IOS” of “i‑OS”)
• Pow­er­Point (nog een camel­case, en dus niet “Pow­er­point”)
• TED Talk (niet “Ted Talk”, “TedTalk” of “TED talk”)

Etymologie

Een donor lev­ert ergens een bij­drage aan. Dat kan een orgaan zijn bij een medis­che oper­atie, maar ook geld voor een goed doel.

De meeste woor­den hebben geen “donor”: ze zijn gaan­deweg gevor­md en geëvolueerd naar­mate de taal zich ontwikkelde over de eeuwen heen. Dat geldt ook als ze uit een andere taal zijn overgenomen en zich (in meerdere of min­dere mate) hebben geschikt naar de con­ven­ties van de adoptietaal.

De “principes” waar deze gewone woor­den zich aan hebben te houden zijn sim­pel­weg de geldende regels van spelling en gram­mat­i­ca. Het principe van donorschap voor bedri­jfs- en merk­na­men komt ten tonele wan­neer aan twee voor­waar­den is voldaan: 

• een term doet uit het niets zijn intrede in de taal, als (merk)naam die bewust is gekozen door de naamgever
• die nieuwe term wijkt af van de schri­jfwi­jze die je vol­gens de stan­daardregels zou verwachten

Weetje

In de meeste gevallen houdt iedereen zich min of meer vanzelf aan het donor­principe. Als je de merk­naam Greetz nooit geschreven hebt gezien, zul je miss­chien nog op de automa­tis­che piloot “Greets” schri­jven. Maar zodra je hem eens gelezen hebt, schri­jf je zelf ook zie rare z aan het eind.

Toch zijn er ook bedri­jfs- en merk­na­men waar­bij het donor­principe stelsel­matig genegeerd wordt. Zo vol­hard­en som­mige media in het schri­jven van “ABN Amro”, ter­wi­jl de naam van de bank toch echt met 100% hoofdlet­ters wordt gespeld. Kijk maar eens op hun eigen web­site. En namen zoals HEMA, IKEA en LEGO zie je vak­er met alleen een begin­hoofdlet­ter (“Hema”, “Ikea” en “Lego”) dan in hun cor­recte spelling met alle­maal kapitalen.