Het is maar anekdotisch bewijs, maar er komen heel wat Engelse teksten langs mijn bureau, en ik maak me sterk dat ik daarin steeds vaker een komma na het woord so zie als dat aan het begin van de zin staat. Denk dan aan een zin als:
- So, we decided to try a new approach.
In plaats van het alternatief zonder komma:
- So we decided to try a new approach.
Dat roept twee vragen op. Ten eerste: welke versie heeft de voorkeur en waarom? En ten tweede: vanwaar deze plotselinge toename van het gebruik van die komma-na-so? We vatten ze een voor een bij de horens.
Hoe hoort het?
Als het woord so aan het begin van de zin staat, kan het twee verschillende functies hebben.
Ten eerste kan het de rol hebben van een tussenwerpsel dat op een informele manier de zin opent, net als well, okayen wow. Denk aan zinnen als de volgende:
- Well, I didn’t see that coming!
- Okay, how did you figure it out?
- Wow, you really look fantastic.
- So, should we go home again?
In al deze gevallen zou je het openingswoord weg kunnen laten: het is niet van essentieel belang om de rest van de zin te begrijpen. De rol van het tussenwerpsel is om het ritme, de flow van de zin te veranderen.
Ten tweede kan so een voegwoord zijn dat inhoudelijk hoort bij de betekenisketen in de zin, net als and, although ensince. In veel gevallen volgt de zin dan op een andere zin die een aanloopje biedt. Kijk maar naar deze voorbeelden:
- I thought Mark was innocent. And I was right!
- He’ll probably be fine. Although I do worry about his drinking.
- Since you asked, I’d really like to discuss this further.
- My car was stolen yesterday. So I won’t be driving to work.
Bij deze zinnen zie je dat het voegwoord een inhoudelijk rol speelt als bruggetje in de tekst. Het verbind (“voegt”) twee andere tekstelementen aan elkaar.
Zoals je ziet, schrijf je bij een openend tussenwerpsel wel een komma en bij een inhoudelijk voegwoord niet. Dat is ook meteen de vuistregel die je kunt onthouden voor het gebruik van so aan het begin van de zin: werkt hij als korte intro, dan wel een komma; werkt hij als verbindingsstuk, dan niet.
Als geheugensteuntje kun je ook het volgende checken. Kun je so aan het begin van de zin vervangen door well? Zet er dan wél een komma achter.
Mag je een zin eigenlijk wel openen met een voegwoord?
Soms hoor je nog wel eens de “regel” dat je een zin niet mag beginnen met een voegwoord. Maar voor zover dat al een harde regel was, is die nu echt verlaten. Dus ja, je mag zeker een zin beginnen met and, but, because, although, yet, etc. En dus ook met so.
Er is wel een stilistisch verschil. In een informele tekst kun je zonder aarzelen een zin openen met een voegwoord; daar lijkt de schrijfstijl meer op spreektaal. Maar bij een nette, formele of zakelijke tekst kun je je afvragen of de informele toon van een voegwoord-opening wel op zijn plaats is. Het antwoord zal soms ja zijn en soms nee.
Waarom zijn komma’s in de mode?
Dan de vraag waarom er nu aan het begin van de zin meer komma’s na so lijken te staan dan een paar jaar geleden. Ik heb het sterke vermoeden dat dit verband houdt met de spellingschecker (of liever: de grammaticachecker) van Microsoft Word.
Als ik zelf aan teksten werk, merk ik het ook. Scan ik de tekst met de spelchecker, dan geeft hij soms (maar niet altijd!) als suggestie om een komma na een openings-so te plaatsen, ongeacht de functie in de zin. En ik weet dat veel mensen zulke suggesties van Word vol vertrouwen overnemen, zo van: het zal wel.
Na enig puzzelwerk vermoed ik dat het te maken heeft met deze optie, die diep in de voorkeuren verborgen zit: het controleren op “Comma Missing after Introductory Phrase”.

Staat die aangevinkt, dan pikt Word de openings-so er gretig uit voor correctie. Wat ik niet weet is of er iets is veranderd in de standaardinstellingen van Word, waardoor deze keuze nu vaker aanstaat, ook als de gebruiker er niet zelf voor kiest.
Het zou niet de eerste keer zijn dat het gebruik van Word een effect had op het taalgebruik. Een bekend geval daarvan is de verschuiving in het Brits-Engels naar de schrijfwijze met ‑ise in plaats van -ize (denk aan organise vs. organize). Tot de jaren tachtig werden beide vormen in Groot-Brittannië gebruikt, maar toen Microsoft Word in de eighties de dominante tekstverwerker werd en in zijn spelchecker voor Brits-Engelse tekst systematisch de -ize vorm als “fout” ging markeren, ging het snel achteruit met die spelling. Vanaf toen werd de ‑ise vorm de de facto standaard in het Brits-Engels.
Maar of dat nu ook met de komma na so gaat gebeuren, dat is nog maar de vraag… Vooralsnog raad ik je aan om gewoon het onderscheid hierboven aan te houden.