Het heeft even geduurd, maar misschien gaat het nu toch nog gebeuren: de doorbraak van het woord kudos in het Nederlands. Ben jij het al tegengekomen? Heb je het misschien zelf al gebruikt? Het beweegt zich nu nog in de marge, maar het kan best zijn dat de opstap naar het grote podium eraan komt.
Wat is kudos? Weer zo’n nieuwerwets Engels leenwoord? Nou, ja en nee. In het Engels is het al langer gangbaar, maar het is van oorsprong een Griekse term die “waarvan gehoord is” betekent. En dan niet in de terloopse zin van “ja, daar heb ik wel eens van gehoord” — nee, iets of iemand waarvan gehoord is, is bekleed met roem, status, lof, aanzien.
In het Engels wordt kudos al vanaf de vroege negentiende eeuw gebruikt als een manier om aan iemand zo’n status van aanzien toe te schrijven. Zo van: Kudos to our cricket team for winning the championship for the fourth time. Of: The admiral received kudos for his exceptional skill in battle. In het Nederlands zou je misschien zeggen: hulde.
Maar er is iets leuks aan de hand met kudos. Want het woord is dan misschien enkelvoudig (het is een abstract begrip en kent dus geen meervoudsvorm), het klinkt door die ‑s aan het eind in het Engels wel als een meervoud. Denk aan woorden als studios en cameras en cherries; dat zijn ook meervoudsvormen. Gaandeweg is men, met name in het Amerikaans-Engels, kudos dan ook als meervoudsvorm gaan gebruiken. Denk aan: Many kudos to you all for finishing the project on time.
Je ziet dan ook dat de uitspraak iets verschuift: van rijmend op boss naar rijmend op rose. In theorie zou je dan zelfs kunnen spreken van één “kudo”, maar dat doet zowat niemand. (Ter vergelijk: hetzelfde proces heeft geleid tot de vorming van het woord cherry. Want cherries, of liever: cherise, was tot de dertiende eeuw een enkelvoudsvorm — verwant aan het Franse cerise.)
In het Nederlands werkt het iets anders. Want daar zie je een spellingsverschil tussen de beide varianten: enkelvoud (kudos, rijmt op tros) en meervoud (kudo’s, rijmt op doos). Beide schrijfwijzen zijn ook al te vinden op Nederlandstalige websites.
Hoe dan ook, of dit mooie woordje zich nu wel of niet een plaats gaat verwerven in het alledaagse Nederlands, kudos aan kudos is op zijn plaats (of kudo’s aan kudos zijn op hun plaats, zo u wilt): lang niet alle woorden weten zo sierlijk de eeuwen te trotseren… Hulde!
In het Engels zal ‘kudo’ wel doorbreken, denk ik. Net als ‘skate’. Oorspronkelijk was het ‘a skates’, ontleend aan ‘een schaats’. Maar ‘skates’ klinkt erg meervoudig, dus dan wordt het enkelvoud ‘skate’.
In het Nederlands kan ik zo snel geen voorbeeld hiervan bedenken. Wel van het omgekeerde: ‘schoen’ was ooit het meervoud van ‘schoe’ (net als het Engelse ‘shoe’). Maar wel een gek meervoud, want woorden op ‑oen zijn normaal geen meervoud, maar enkelvoud (zoen, poen). Dus is ‘schoen’ tot enkelvoud gebombardeerd en heeft het een nieuw meervoud gekregen: schoenen.
Dank je, Gaston!
Ik kende schoe/schoen/schoenen al, maar skates/skate nog niet.
Het is een iets ander fenomeen, maar het woord ‘kussen’ is al langer een van mijn favorieten: het is zowel het meervoud van ‘kus’ als het enkelvoud van ‘kussens’. Het feit dat je op een kussen kussen uit kunt wisselen, maakt deze dubbelrol alleen maar charmanter.