Hypo op herhaling

De titel van de vorige Taalei­doscoop ver­raadde het al een beet­je: we hebben een fijn Grieks voor­voegsel voor “onder” (hypo-), maar ook een dat uit het Lati­jn komt. Die Romeinen mogen dan rare jon­gens geweest zijn, vol­gens Obelix, maar ze hebben ons wel sub- gegeven, dat – net als Jupiter voor Zeus en Venus voor Aphrodite – niet onder­doet voor zijn hel­lenis­tis­che evenknie.

Sub- betekent “onder” of “lager” in woor­den als sub­cat­e­gorie, sub­prime (dat schi­jnt iets met hypotheken te mak­en te hebben) en sub­ject (let­ter­lijk: onderwerp).

Net zoals hypo- een medeplichtige heeft in hyper-, zo heeft ook sub- een kom­paan die “boven” of “hoger” betekent: super-. Denk daar­bij aan woor­den als super­son­isch (met een snel­heid hoger dan die van het gelu­id) of super­visie (let­ter­lijk: een blik van boven, toezicht). Maar super- heeft zich vooral gen­esteld in de beteke­nis van “zeer groot” of “in hoge mate”. De woor­den­li­jst die dat oplev­ert is schi­er ein­de­loos: van super­markt tot super­no­va, van super­snel tot super­ben­zine. Ten slotte wordt super-, in een nog verder afgelei­de beteke­nis, ook gebruikt om aan te geven dat iets van zeer goede kwaliteit is, of heel aantrekke­lijk, zoals in super­film of super­auto.

Overi­gens heeft super- een bij­zon­dere twee-eiige tweel­ing die “uit­sti­j­gend boven het niveau van” betekent, en dat is supra-.Voor­beeld­je: De kredi­et­cri­sis is een supra­na­tion­aal prob­leem.

Nog even terug naar sub-. Je kent vast wel het woord­je sub­lim­i­naal, dat meestal gebruikt wordt in de zin van “zo dat je het eigen­lijk niet doorhebt”. Sub­lim­i­nale reclame, bijvoor­beeld, is reclame waarin (ver­meende) “ver­stopte” beelden zit­ten die stiekem een geheime bood­schap over­dra­gen, zoals een naak­te dame in de ijsklon­t­jes in een glas whisky. Daarover straks meer, maar eerst dit.

Sub- is onder, dat wist je al. Maar wat is dat lim­i­naal dan? Wel­nu, in het Lati­jn is een limen of lim­in een drem­pel of, bij uit­brei­d­ing, en latei: de dwars­balk die de muur boven een deur of raam onder­s­te­unt. Iets wat sub­lim­i­naal is, speelt zich dus af “onder de drem­pel” – in dit geval onder de grens van het bewuste of het waarneem­bare. Het woord sub­lim­i­naal dateert overi­gens pas uit de negen­tiende eeuw, toen het idee post begon te vat­ten (denk aan Freud) dat de mens zich lang niet van álles bewust is wat zich onder zijn hersen­pan afspeelt.

Subliminaal?
Sub­lim­i­naal?

Nog even terug naar die ijsklon­t­jes. Het wod­kamerk Abso­lut maak­te in 1989 een adver­ten­tie waarin ze de draak stak­en met de bezorgdheid rond sub­lim­i­nale reclame. Zie jij de geheime boodschap?

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties