Voegen voor en voegen na

Zie er maar eens aan te ontkomen, als je een dochter hebt: Bar­bie. En als je je meis­je dan toch zo’n pop geeft en denkt dat je daarmee klaar bent, dan komt er nog een ver­rass­ing op je af. Want die pop, dat was maar het begin.

Bar­bie wil namelijk aller­lei avon­turen beleven, en daar­voor zijn even­zoveel hand­i­ge acces­soirepakket­ten te kri­j­gen. Ze wil bijvoor­beeld relax­en in haar Mal­ibu droomhuis, gaan stap­pen in een Fash­ion­ista-out­fit, of een dag­je chillen aan zee met het hond­je in haar Out­door Strand­pick­nick­speelset. Maar wat heeft dat met taal te maken?

Bar­bie legt het nog één keer uit

Voegt u zich maar even voor

Voor­voegsels, die ook wel als pre­fix­en door het lev­en gaan, hebben ongeveer dezelfde func­tie als Bar­bie-acces­soires, maar dan niet alleen voor kleine meisjes.

Het zijn kleine stuk­jes woord die je kunt plakken voor andere woor­den (die dan grond­wo­or­den gaan het­en), om zo een nieuw woord – en een nieuwe beteke­nis – te mak­en. Veel voorzetsels gaan ook als pre­fix door het lev­en, zoals voor, achter, bij en over. Maar er zijn ook voor­voegsels die (bij­na) nooit los voorkomen, zoals anti-, pre-, semi-, qua­si- en con­tra-.

Mix & match

Het is leuk om te zien hoe een en het­zelfde grond­wo­ord een bonte verza­mel­ing betekenis­sen kan kri­j­gen, als je er maar andere pre­fix­en voor plakt.

Neem nou een huis‑, tuin- en keuken­wo­ord als nemen. Als je je iets voorneemt, is dat iets anders dan wan­neer je iets van iemand overneemt, of zelf iets nieuws onderneemt.

Nog zo’n trio: afsteken is iets met vuur­w­erk, oversteken is iets met een straat, en aansteken is iets met een kaars.

Drie keer steken

Houden is ook een mooie. Kijk maar.

Wat ik u graag wil voorhouden – maar u hoeft het niet per se te onthouden – is dat wij moeten ophouden met tijd te ver­spillen aan het onderhouden van een onrend­abele bedri­jf­s­cul­tu­ur. Wij kun­nen de grote en aanhoudende ver­liezen van onze onderne­m­ing alleen weg­w­erken door terug te komen bij de kern van de zaak. De verhoudin­gen bin­nen het bedri­jf ver­slechteren en ik weet niet hoe lang wij dit nog kun­nen volhouden zolang we ons zo terughoudend opstellen. Willen we de con­cur­ren­tie kun­nen bijhouden en een dreigende over­name suc­cesvol afhouden, dan zullen we aan het eind van dit jaar echt iets meer moeten overhouden dan een groep­je werkne­mers die het met elka­ar proberen uit te houden omdat ze niets beters kun­nen vinden.

Even bijkomen… Heb ik nou nog iets achterge­houden? Ja, nog een­t­je: nahouden.

Nog meer voegsels

Terug naar de orde van de dag. Het woord voor­voegsel heeft zelf een voor­voegsel in zich (ten overvloede: het pre­fix voor-), en je kunt er dus ook mee bar­bi­eën. Zo kun je op bijvoegsels uitkomen, maar ook op achter­voegsels.

Bijvoegsels vind je bij kran­ten en tijd­schriften, en achter­voegsels vind je in taal (en dus ook in bijvoegsels). Achter­voegsels zijn pre­cies het tegen­overgestelde van pre­fix­en en het­en offi­cieel suf­fix­en. Voor­beelden zijn -heid en ‑ig.

Je moet er maar op zien te komen, maar er zijn zelfs woor­den die zow­el een pre­fix als een suf­fix bevat­ten. Zo kun je van beeld zow­el voorbeeld als beeldig mak­en, maar ook voorbeeldig.

Muze

In het Engels heb je een prachtige reeks op elka­ar gestapelde suf­fix­en. Stel je een muze uit de Griekse oud­heid voor, een muse. Ze vraagt je om even met haar mee te komen.

Apol­lo en de Muzen op de Heli­con (1680) door Claude Lor­rain (bron)

Iets wat muze-achtig is, bijvoor­beeld de mooie klanken van een zanger, is muse-ic, oftewel music. Wie die muziek verder door de molen haalt, komt aan bij music-al, musi­cal. Dat zijn dus al twee achter­voegsels achter elka­ar. Maar van musi­cal kun je weer een bij­wo­ord mak­en door er nóg een suf­fix aan te plakken: mus-ic-al-ly, musi­cal­ly.

De Griekse muze die deze trans­for­matie overkomen is, zie je bij­na niet meer in deze polon­aise met drie achter­voegsels, maar als je goed luis­tert kun je haar voor­beeldig horen zingen.

SaveSave

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties