Om te beginnen: gelukkig nieuwjaar!
Na een sabbatsmaand op het afgelegen eilandje Tickler’s Brow (anagram) is de Taaleidoscoop weer terug, met de beste wensen voor alle lezers.
De eerste dagen van een nieuw jaar zijn voor velen de tijd bij uitstek om met goede voornemens te spelen. Bijna zonder uitzondering worden die daarna al snel weer verweesd achtergelaten – maar daar letten we nu even niet op.
Het maken van goede voornemens, als je het heb goed bekijkt, is een spel met patronen. Mensen hebben allerlei gedragspatronen, en we zijn ons maar bewust van een heel klein deel daarvan. Een goed voornemen is niets anders dan de intentie om oude patronen te verlaten of nieuwe patronen aan te leren.
Maar ook in bredere zin zijn wij mensen heuse patroonbeesten. Onze hersens zijn er minutieus op ingesteld om de barrage aan indrukken die ons elke dag via onze zintuigen bereikt te ordenen in overzichtelijke structuren. Dat is geruststellend. Het is routine. En het is gevaarlijk.
Want we zijn zó goed geworden in het herkennen van patronen, dat we ze zelfs zien als ze er niet zijn.
Denk maar aan de schier eindeloze reeks optische illusies waarmee we ons graag vermaken – je ziet niet wat je denkt dat ze ziet. Maar het is ook subtieler dan dat. Wie heeft er niet eens snibbig gereageerd op iets wat een ander zei, om dan al snel te ontdekken dat die ander – je man, vrouw, kind? – heel iets anders bedoelde, of misschien zelfs wel heel iets anders zei? In dat soort situaties anticipeer je op een patroon dat je kent. Onterecht.
Onze passie voor patroonherkenning heeft ook een innige band met ons verlangen naar zingeving (“Hij belt me altijd op, nét wanneer ik aan hem denk!”). We willen heel graag geloven dat de patronen die we zien ook iets betekenen. Maar dat is natuurlijk niet zo.
Toch dringt zich soms zo’n vermeende zingeving op, al was het maar ironisch. Vandaag liep mijn vertaalwoordenboek op de pc vast, bevroren in een staat van ongenaakbare onbruikbaarheid. De term die spontaan als zoekwoord op het scherm bleef staan (en die ik niet had opgezocht)…? Voodoo. Hmm. A ghost in the machine. Of toch maar niet?
Mijn goede taalvoornemen voor 2011 kan je vast wel raden. Ook Taaleidoscoop heeft ten slotte zo zijn eigen patroon… Bonne année!