Wie kiest de orkaannamen?

We hebben nog maar net orkaan Har­vey gehad, die in Texas veel schade heeft veroorza­akt. En nu staat Irma alweer te trap­pe­len om zich te lat­en gelden in het Caribisch gebied. De begin­let­ters van die orkaan­na­men, H en I, zijn in het alfa­bet opeen­vol­gend – en dat is niet toevallig.

Hoera, een tropische storm!

We zijn het gewend om baby’s namen te geven. Maar mensen geven al mil­len­nia ook namen aan aller­lei andere zak­en, zoals lan­den en ste­den, bergen en riv­ieren, gebouwen en strat­en, pro­ducten en bedri­jven. En zo kan je nog wel even doorgaan.

In veel gevallen zijn dat een ander soort namen dan we voor mensen reserveren. Een naam als “Empire State Build­ing” of “Kri­te­ri­on” zul je niet snel aan een baby geven. En een naam als “Ani­ta” of “Wouter” zul je niet snel aan een bergketen of een stad­splein geven. Maar we geven wel degelijk per­soon­sna­men aan niet-mensen, denk bijvoor­beeld maar aan huis­dieren en boten.

Veel boten dra­gen een vrouwennaam

Grote tro­pis­che stor­men kre­gen van oud­sh­er vaak ook namen, maar de naamgev­ing was lang niet ges­tandaardis­eerd. Ze wer­den bijvoor­beeld ver­noemd naar een plaats of een heilige, als de storm aan land kwam op die plaats of op de naamdag van die heilige.

De con­ven­tie om tro­pis­che stor­men een per­soon­snaam te geven is vrij recent. Dat gebeurde voor het eerst door de Aus­tralis­che mete­o­roloog Clement Wragge, in de peri­ode 1887–1907. Maar inter­na­tion­aal vond dit geen navol­ging, en Wragges idee verd­ween in een la tot­dat er na de Tweede Werel­door­log – een halve eeuw lat­er dus – een wereld­wi­jd sys­teem van weer­centra werd opgezet om tijdig te waarschuwen als zich een poten­tieel gevaar­lijke storm ontwikkelde.

In eerste instantie kre­gen alle stor­men vrouwen­na­men. Gaan­deweg werd dat steeds meer gezien als vrouwon­vrien­delijk, en sinds eind jaren zeventig maakt het sys­teem gebruik van een afwis­sel­ing van man­nen- en vrouwennamen.

Wie kiest de naam?

Er zijn wereld­wi­jd elf offi­ciële weer­centra die tro­pis­che stor­men vol­gen. Ze hebben alle­maal hun eigen beleid, maar de basis­regel is: als een storm een­maal krachtig genoeg is om echt gevaar­lijk te wor­den, kri­jgt hij een naam.

Die namen wor­den al jaren van tevoren vast­gelegd en zelfs gere­cy­cled. Stor­men die geen grote schade veroorza­k­en, zijn al snel weer ver­geten, en dan mag het weer­centrum de naam enkele jaren lat­er opnieuw toewi­jzen aan een nieuwe orkaan, cycloon of tyfoon. De namen van stor­men die wel grote schade teweeg­bren­gen, wor­den uit de rou­latie gehaald. Je zult bijvoor­beeld dus nooit meer een Noord-Atlantis­che orkaan tegenkomen met de naam Kat­ri­na (2005), Sandy (2012) of Matthew (2016).

Tv-nieuws over orkaan Sandy

In datzelfde Noord-Atlantis­che gebied is de Nation­al Hur­ri­cane Cen­ter in Mia­mi ver­ant­wo­ordelijk voor de naamgev­ing. Zij hebben al namen klaarliggen voor alle orkaan­seizoe­nen tot en met 2022. Voor 2017 is de lijst:

Arlene, Bret, Cindy, Don, Emi­ly, Franklin, Gert, Har­vey, Irma, Jose, Katia, Lee, Maria, Nate, Ophe­lia, Philippe, Rina, Sean, Tam­my, Vince en Whitney

Je ziet het al: daar heb je Har­vey en Irma! Net­jes alfa­betisch in de rij. De vol­gende tro­pis­che storm in dat gebied zal dus “Jose” het­en. Houd het nieuws in de gaten.

Orkaan, cycloon, tyfoon

We hebben het hier over weer­sys­te­men die strikt genomen (sub)tropische cyclo­nen heten.

De con­ven­tie in de naamgev­ing is dat we zulke stor­men een orkaan noe­men als hij ontstaat boven het noordelijk deel van de Atlantis­che oceaan of het noord-oost­elijk deel van de Grote Oceaan, en een tyfoon als hij ontstaat in het west­elijk deel van de Grote Oceaan; ontstaat de storm boven de Indis­che Oceaan of het zuidelijk deel van de Atlantis­che of Grote Oceaan, dan noe­men we hem een cycloon.

Wereld­kaart met naamgev­ing voor tro­pis­che stormen

Maar let op! Deze verdel­ing in orkaan-tyfoon-cycloon is niet in steen gehouwen. In de Ned­er­landse volksmond is orkaan ver­reweg de meest gang­bare term.

Van de drie woor­den is cycloon de meest tech­nis­che. Deze benam­ing is afgeleid van de term cyclonale cir­cu­latie: het effect dat door de draai­ing van de aarde lage­drukge­bieden op het noordelijk hal­frond tegen de klok in draaien, en op het zuidelijk hal­frond met de klok mee. Je herkent hierin woor­den als cyclus en recy­cle, die ook te mak­en hebben met een draai­ing of wenteling.

Tyfoon is ver­want aan het Griekse woord typhon, dat “wervel­wind” betekent. In de Griekse mytholo­gie was Typhon een reus die de vad­er was van alle winden. Deze term is waarschi­jn­lijk fam­i­lie van het woord tufan, dat voorkomt in het Ara­bisch, Perzisch en Hin­di en “grote storm” betekent. Europese zeel­ieden hebben dit woord mogelijk opgepikt van hun Ara­bis­che vakgenoten.

Het woord orkaan hebben we overgenomen van het Spaanse huracán. De Span­jaar­den, op hun beurt, hebben deze term weer geleerd van de oor­spronke­lijke bewon­ers van het Caribisch gebied of Zuid-Ameri­ka. Die sprak­en ver­schil­lende tal­en die aan elka­ar ver­want waren en col­lec­tief de Arawak­tal­en genoemd wor­den. We weten niet pre­cies welk Arawak-woord de bron is geweest voor huracán.

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties