Het is een beetje raar, maar er is een hbo-opleiding Oriëntaalse Talen en Communicatie. Je kunt cursussen volgen in oriëntaals buikdansen. In menige keuken worden oriëntaalse recepten bereid. En, zoals gezegd, dat is een beetje raar.
Want wat doet die s daar? Die s aan het eind van oriëntaals, die daar als een soort slungelende hangjongere niets loopt te doen. Ik bedoel: kijk nou naar het woord oriëntaal. Dat betekent precies hetzelfde, maar dan zonder die s.
Iets wat oriëntaal is, heeft te maken met de Oriënt, het Oosten. Of, met een paar meer dichterlijke woorden: het Ochtendland, de Levant. Daar waar de zon opkomt. De minder bekende evenknie daarvan is occidentaal: dat zijn dingen die te maken hebben met de Occident, het Westen – het Avondland, waar de zon ondergaat.
Oriëntaal en occidentaal, twee prachtwoorden. Oude woorden ook: in het Nederlands komen ze voor vanaf, respectievelijk, de dertiende en zeventiende eeuw. In beide gevallen hebben we ze uit het Frans overgenomen.
Het zijn woorden die voor mij nog een beetje de magie vasthouden van een wereld zonder Google Maps, zonder tomtom. Een aardbol waarop het Oosten en het Westen nog ver waren, en onbekend. Een wereld waarin een reiziger naar de Oriënt nog avonturierbloed door zijn aderen had stromen, en niet economyclassbloed.
Dus welke jandoedel heeft het verzonnen om “oriëntaal‑s” te gaan zeggen? Alsof “Oriëntaal” een land is: Nederland-Nederlands, en dus ook Oriëntaal-Oriëntaals. Wie het ook was, ze hebben goede zaken gedaan, want ik denk dat de meeste Nederlandssprekenden nu eerder voor oriëntaalse cultuur zouden kiezen dan voor oriëntale cultuur. En dat terwijl precies diezelfde mensen never nooit niet “instrumentaalse muziek” zouden zeggen, maar altijd instrumentale muziek. De mens is een inconsequent en onvoorspelbaar wezen.
Even voor de goede orde: oriëntaal en occidentaal zijn termen van Europese makelij. Want het is vanuit Europa gezien dat de Oriënt (Azië) in het oosten ligt en de Occident (de Amerika’s) in het westen. Ter vergelijk: vanuit Japan gezien ligt Europa in het westen en Amerika in het oosten. Klein detail misschien, maar je moet nooit vergeten dat je de wereld bekijkt door de lens van je eigen cultuur en geschiedenis.
Je moet, kortom, wel even opletten dat je je goed oriënteert…