Als je mensen vraagt om de continenten van de aarde op te noemen, is er een dat vaak vergeten wordt: de Zuidpool. Of, correcter: Antarctica. En als je mensen vraagt om Antarctica te spellen, is er vaak ook een letter die vergeten wordt: die eerste c. Dat is ook niet zo gek, want iedereen spreekt het uit als Ant-ar-tie-ka. Dus wat doe die c daar eigenlijk?
Om dat te snappen, moet je eerst even terug naar de eerste drie letters van Antarctica: Ant-. Die vervullen hier hetzelfde rol als in antecedent, antagonist en antiaanbaklaag. Het voorvoegsel ant- (of anti-) betekent: tegen, of tegenovergesteld aan.
Maar dan ben je er nog niet, waar waarvan is Antarctica dan het tegenovergestelde? Gelukkig ligt het antwoord daarop nogal voor de hand. De Zuidpool is de tegenhanger van de Noordpool. En inderdaad, Arctica is een naam voor het noordpoolgebied. In het Nederlands hoor je hem niet vaak, maar in het Engels ben je vast wel eens the Arctic tegengekomen, wat hetzelfde betekent.
De puzzelstukjes beginnen nu samen te komen. Antarctica is het continent in het zuidpoolgebied en het heet zo omdat het ant-Arctica is: aan de andere kant van de aardbol ten opzichte van de Noordpool.
Oké, maar dan nog ben je er niet, want waarom heet de noordelijkste plek op onze planeet dan Arctica? Daarvoor moet je, hoe kan het ook anders, terug naar de oude Grieken.
Op weg daarheen maak ik wel even een pitstop bij je kennis van de sterrenkunde. Wat is (op Orion na, misschien) het bekendste sterrenbeeld aan de hemel op het noordelijk halfrond? De Grote Beer, toch? Dat steelpannetje. En je weet vast ook nog wel dat als je de lijn tussen de twee sterren aan de verre kant van het steelpannetje vijf keer verlengt, je bij de Poolster uitkomt. En die zit in het sterrenbeeld Kleine Beer.
Die twee beren zijn dus belangrijke constellaties om je mee te oriënteren aan de nachtelijke hemel, als je het noorden zoekt. En laat het Griekse woord voor beer nou arktos zijn. En laat arktikos nou “van de Beer” betekenen, lees: “van het noorden”.
En zo kom je bij Arctica en, aan de andere kant van de wereld, bij Antarctica. Niet vergeten dus, dat continent, en ook niet die eerste c…