Ben je ook wel een gecorrigeerd door een taalpurist: “Je moet hier geen omdat gebruiken, maar doordat!”? Best irritant. Maar wat zijn nou de regels en hoe pas je ze toe? En heeft zo’n taalpurist ook altijd gelijk? Het antwoord verrast je misschien.
Waar hebben we het over?
Voegwoorden verbinden twee delen van een zin. Soms geeft zo’n woord aan dat er een causaal verband is tussen de zinsdelen. Oftewel: A heeft op de een of andere manier B tot stand gebracht. In zo’n geval moet je even goed opletten.
Betekenis en gebruik
- Omdat is een voegwoord waarmee je een bijzin opent die een reden (of een oorzaak) aangeeft.
- Doordat is een voegwoord waarmee je een bijzin opent die een oorzaak aangeeft.
Je ziet het al: er is hier sprake van enige overlap. Vroeger was de regel strenger: een reden krijgt omdat, en een oorzaak krijgt doordat. Maar inmiddels is het, in navolging van het levende taalgebruik, veel breder geaccepteerd dat je met omdat óók een oorzaak kunt aanduiden.
Dus:
Voorbeelden
- Ik hou van jou omdat je zo lief bent. [reden]
- De straat werd nat doordat het regende. [oorzaak]
- Hij doet zo nerveus omdat/doordat hij zijn vlucht gemist heeft. [twijfelgeval]
Even opletten
De angel zit hem hier in het verschil tussen een oorzaak en een reden. En dat onderscheid is inderdaad niet altijd even duidelijk. Houdt als vuistregel aan:
- Geeft de zin antwoord op een waarom-vraag? Kies dan voor omdat.
- Geeft de zin antwoord op een waardoor-vraag? Kies dan voor doordat.
Probeer het maar uit met de voorbeeldzinnen hierboven!
Maar let op. Er is dus een grijs gebied: voor oorzakelijke bijzinnen kun je in veel gevallen kiezen tussen omdat en doordat. Toch is elke zin weer anders, en je zult vaak een voorkeur voelen voor het ene of het andere woord. Dan kun je gewoon varen op je taalgevoel.
Weetje
De regel dat omdat “redengevend” is en doordat “oorzaakaanduidend” is niet van nature ontstaan. Dit is rond 1860 verzonnen door slimme (of niet!) taalkundigen.
(Zie ook het onderscheid tussen hen en hun, waarvoor iets dergelijks geldt.)