Zoals het sokje thuis tikt

Er is iets aan de hand met het woord huis. Het heeft nog steeds zijn vertrouwde, meer dan duizend jaar oude beteke­nis van “bouwsel waar mensen in wonen”, maar er is nu iets nieuws. Aan de boom die huis is begint namelijk een nieuwe loot te groeien, in de vorm van huis-, een voorvoegsel.

Ik heb het, zoals je straks zult zien, over woor­den als huis­sok, huis­broek en huis­pak. Die kom ik steeds vak­er tegen. Maar voor de goede orde eerst even dit.

Het zelf­s­tandig naam­wo­ord huis staat al veel langer aan het begin van lan­gere, samengestelde woor­den. Dat is dus niet nieuw. Denk aan huis­di­er, huisvuil en huis­meester. Hier heeft huis nog steeds de beteke­nis van dat bouwsel, waar­bij de toevoeg­ing het karak­ter heeft van “in, van of horende bij” het huis.

Er zijn ook andere woor­den die begin­nen met huis, en waar­bij het al iets voor­voegselachtigs kri­jgt. Denk dan bijvoor­beeld aan huis­arts, huis­sti­jl, huiswi­jn en huis­bank. Hier gaat het duidelijk niet meer om een huis in de zin van een bewoond bouww­erk: je huis­arts is niet de arts van je won­ing. Huis- betekent hier eerder: “van ons”, iets dat “eigen” is. Je huis­bank is je eigen bank, een plek waar je geld “thuis” is.

En dan kom ik bij die huis­sokken. Huis­sokken, dat moge duidelijk zijn, zijn niet de sokken die je huis draagt. En het zijn ook niet sokken die op de een of andere manier heel spe­ci­aal voor jou zijn, die jouw “eigen” sokken zijn.

Het pre­fix huis- ontsluit hier een heel betekenis­com­plex in de trant van: knus, com­fort­a­bel, informeel, warm, tijd voor jezelf, relax­en, en ga zo maar door. Als je lekker in je uppie op de bank neer­ploft om met een zak M&M’s de dvd van Sex and the City te kijken – ja dán trek je je huis­sokken aan. En je huis­broek. Of, als je er een hebt, je hele huispak.

Het gevoel hier is: het kan me niks sche­len dat het er niet uitzi­et, want nie­mand ziet me toch, en het zit gewoon lekker! Zou het toe­val zijn dat bij­na al deze “huis”-kloffies ver­markt wor­den met vrouwen als doel­groep? Zo van: vergeet je make-up, gooi je haar door de war, doe je lenzen uit – je bent nu lekker thuis.

En zo schurkt ook dit huis- toch aan tegen het bouwsel waarmee dit ver­haal begon. De toegevoegde waarde is nu alleen niet, zoals bij huis­sti­jl en trawan­ten, een gevoel van exclu­siviteit en eigen­heid. Hier gaat het juist om huiselijk gemak en gerief.

(Ten slotte: dit ver­haal gaat ook op voor het ver­wante voor­voegsel thuis-. Voor­beelden, in de drie hier­boven genoemde betekenis­sen, zijn respec­tievelijk: thuis­bioscoop, thuis­stad, en… ja, inder­daad, thuis­pak.)