De taalterm van deze week, tmesis, is niet uit graniet gehouwen. Hij is zelfs zó flexibel dat hij zonder moeite op twee plaatsen tegelijk is, om ruim baan te maken voor voorbijgangers.
Definitie
Er is sprake van tmesis wanneer een woord in tweeën wordt gesplitst en een of meer andere woorden tussen de beide delen worden geplaatst.
Tmesis kan volautomatisch optreden als gevolg van de grammaticale regels. Dit is vaak het geval bij Nederlandse werkwoorden die beginnen met een voorzetsel.
Maar je kunt tmesis ook opzettelijk inzetten als stijlfiguur, bijvoorbeeld om een term extra nadruk te geven.
Voorbeelden
- Denk je dat je de vergadering nog uit kunt stellen?
- Ik ruim de vaat wel op.
- Onze club is de aller-wacht erop-beste!
Etymologie
Deze taalterm is afgeleid van het Griekse tmesis, dat “het snijden” betekent.
- van temnein, snijden
Weetje
In het Engels is het in informeel taalgebruik heel gebruikelijk om woorden via tmesis te splitsen door er een krachtterm tussen te zetten. Je maakt zo een soort extra-overtreffende trap:
- It was un-bloody-believable.
- She thinks she’s so extra-fucking-ordinary!
Als Star Wars-fan kon ik dit voorbeeld van tmesis op social media dan ook goed waarderen.
