Ze klinken allebei een tikkie ouderwets, ofwel en oftewel. En voor een deel overlapt hun betekenis ook nog. Toch zijn ze niet hetzelfde en kun je in sommige gevallen beter voor de ene of de andere kiezen. Hoe zit dat?
Waar hebben we het over?
Ofwel en oftewel zijn allebei verwant aan of. Maar dat kan zowel een tegenstelling of alternatief aanduiden (“wil je liever taart of cake?”) als het feit dat twee dingen hetzelfde zijn (“De Mona Lisa, of ‘La Gioconda’, is Leonardo da Vinci’s bekendste schilderij”).
Betekenis en gebruik
- Ofwel is een synoniem van of, maar klinkt sterker, een beetje zoals óf in “je moet kiezen: óf taart óf cake!”.
- Oftewel betekent hetzelfde als ook wel genoemd of met andere woorden (een aanduiding van gelijkheid).
Voorbeelden
- Een sporter met een dubbel paspoort speelt bij een kampioenschap ofwel voor het ene land, ofwel voor het andere.
- Het project is een financieel fiasco. Oftewel: dit gaat ons veel geld kosten.
- Een octrooi oftewel patent beschermt intellectueel eigendom.
Even opletten
Ofwel wordt ook wel gebruikt in plaats van oftewel. De laatste voorbeeldzin wordt dan:
- Een octrooi ofwel patent beschermt intellectueel eigendom.
Maar je ziet meteen waar dat wringt: die zin zou kunnen betekenen dat octrooi en patent juist niet hetzelfde zijn (met ofwel als synoniem voor óf). Vergelijk het met deze zin:
- Met vlees ofwel vis kun je een heerlijke paella bereiden.
In die laatste zin zou je ofwel niet vervangen door oftewel, want dan lijkt het alsof vlees en vis hetzelfde zijn. Om die verwarring te vermijden, kies je liever voor oftewel als je bedoelt “ook wel genoemd”.
Weetje
Je ziet soms dat mensen oftewel spellen als “ofterwijl” of “of terwijl”. Dat misverstand is begrijpelijk, zeker als je het woord vaker hoort dan leest, maar toch is het fout.