Ziekte of syndroom, wat is het verschil?

De coro­n­aepi­demie die de wereld momenteel in zijn greep houdt ver­sprei­dt een ziek­te. “Covid-19” staat immers voor coro­n­avirus dis­ease 2019. Maar de offi­ciële naam van het onderliggende virus is “SARS-CoV­‑2”. Dat staat voor severe acute res­pi­ra­to­ry syn­drome coro­n­avirus 2 en ver­wi­jst dus naar een syn­d­room.

Is een ziek­te iets anders dan een syn­d­room? Jazek­er! We bek­ijken bei­de woor­den door de Taalei­doscoop en ont­dekken de verschillen!

Symptoom en oorzaak

Voor het gemak kijk ik alleen naar de sit­u­atie bij mensen, maar het onder­scheid is in principe van toepass­ing op alle lev­ende wezens. De sim­pele ver­sie van het antwo­ord is dit. 

  • Bij een ziek­te (dis­ease) is er een ver­stor­ing van de nor­male werk­ing van het lichaam, waar­bij de oorza­ak van deze ver­stor­ing bek­end is.
  • Bij een syn­d­room (syn­drome) zijn er een of meer symp­tomen of klacht­en die duiden op een ver­stor­ing van de nor­male werk­ing van het lichaam, maar is de oorza­ak van die klacht­en is niet bekend.

Je ziet waar bei­de betekenis­sen over­lap­pen: er is alti­jd sprake van een lichaam dat niet naar behoren func­tion­eert. In het geval van een syn­d­room merk je dat wel aan de klacht­en van de patiënt, maar weet je niet pre­cies wat die klacht­en veroorza­akt. En in het geval van een ziek­te weet je juist wel wat de bron is van de prob­le­men, los van de eventuele klachten.

Anders gezegd: de basis van de benam­ing “ziek­te” zit hem in het iden­ti­fi­ceren van de oorza­ak; de basis van de benam­ing “syn­d­room” zit hem in het iden­ti­fi­ceren van de symp­tomen.

Toch niet zo simpel

In de prak­tijk ligt het iets gen­u­anceerder. Er zijn bijvoor­beeld aan­doenin­gen waar­van de oorza­ak eerst onbek­end was en die toen een syn­d­room-naam kre­gen, en waar­bij lat­er de oorza­ak wel degelijk achter­haald is zon­der dat de naam daarop is aangepast.

Een voor­beeld is aids. Dit acquired immune defi­cien­cy syn­drome stak begin jaren 1980 de kop op en werd eerst niet goed begrepen. De Engelse afko­rt­ing AIDS omschreef dan ook een geheel van onverk­laarde symp­tomen dat art­sen in eerste instantie vooral zagen bij homosek­suele man­nen, en lat­er ook in bredere kring. Van­daar de keuze voor het woord syn­drome. Inmid­dels is het wel bek­end wat de oorza­ak is: hiv, het human immun­od­e­fi­cien­cy virus. Aids is inmid­dels een goed begrepen ziek­te, maar heeft in zijn naam nog steeds het woord syn­d­room.

Een ander voor­beeld is het syn­d­room van Down. Deze aan­doen­ing werd al in 1838 herk­end en beschreven door de Britse arts John Lang­don Down – maar de genetis­che oorza­ak ervan is pas meer dan 120 jaar lat­er ont­dekt, in 1959. Toch heet deze ziek­te nog steeds het syn­d­room van Down.

Het omge­keerde is ook mogelijk. Als bijvoor­beeld na een reg­uliere check-up blijkt dat een patiënt kanker heeft zon­der dat hij daar­van enige klacht­en had, dan is er dus wel degelijk sprake van een ziek­te, maar (nog) niet van een syn­d­room. Er waren immers nog hele­maal geen symptomen.

Er zijn zelfs aan­doenin­gen waar­bij bei­de benamin­gen in gebruik zijn. Zo heb ik zelf het syn­d­room van Cush­ing gehad, maar er is óók een ziek­te van Cush­ing. De symp­tomen zijn iden­tiek, maar de oorza­ak is net even anders.

SARS, MERS en SARS 2.0

Een bek­end syn­d­room dat tot ziek­te is gepro­moveerd is SARS. Maar dit is een bij­zon­der geval, want de naam “SARS” is lat­er alsnog wéér gebruikt om een syn­d­room aan te duiden!

Het begon in de peri­ode 2002–2004. Toen brak er in het zuiden van Chi­na een zeer besmet­telijke infec­tie uit met symp­tomen van een extreme griep. Deze kreeg de naam SARS (severe acute res­pi­ra­to­ry syn­drome of “ern­stig acu­ut ademhal­ingssyn­d­room”). Al snel werd de oorza­ak gevon­den: een nieuw soort coro­n­avirus dat van vleer­muizen via de civetkat op mensen was overge­spron­gen en de naam SARS-coro­n­avirus of SARS-CoV kreeg. Daarmee was het syn­d­room SARS dus de ziek­te SARS geworden.

De vol­gende stap was in het Mid­den-Oost­en in 2012–2013. Een soort­gelijke uit­braak daar kreeg de naam MERS (Mid­dle East res­pi­ra­to­ry syn­drome) om hem te onder­schei­den van de eerdere SARS-epi­demie. De oorza­ak was weer een nieuw coro­n­avirus, maar een­t­je die behoort tot een andere sub­groep dan het SARS-virus.

Schrik niet, maar zo ziet de fam­i­li­es­tam­boom eruit:

De virus­neef­jes die SARS en MERS veroorza­k­en zijn omcirkeld

Dan door naar de peri­ode 2019–2020. Toen brak er (weer in Chi­na) een ander nieuw coro­n­avirus uit, met weer dezelfde symp­tomen. Oftewel: het syn­d­room was gelijk aan de eerdere SARS- en MERS-epi­demieën. Maar de oorza­ak was anders. Het was wel fam­i­lie van de SARS-uit­braak uit 2002–2004, maar dan een nieuwe vari­ant die waarschi­jn­lijk van vleer­muizen via schub­dieren naar de mens oversprong.

Gesteld voor de vraag hoe we dit nieuwe virus moesten noe­men, grepen weten­schap­pers terug op de afko­rt­ing SARS, omdat de symp­tomen iden­tiek waren aan het bek­ende SARS (en MERS). Het oude “SARS-CoV”-virus uit 2002 werd her­noemd tot SARS-CoV­‑1, en de nieuw­bakken vari­ant kreeg de naam SARS-CoV­‑2.

En daarmee werd SARS van een ziek­te uit 2002 weer een syn­d­room waaron­der nu zow­el die uit­braak als die van 2019 vallen. De naam SARS bli­jft ook behouden voor de ziek­te die de infec­tie uit 2002 veroorza­akt, maar de nieuwe ziek­te uit 2019 heet Covid-19 (coro­n­avirus dis­ease 2019).

En zo is SARS nu én een syn­d­room dat past bij een infec­tie met de virussen SARS-CoV­‑1 en SARS-CoV­‑2, én een ziek­te (veroorza­akt door SARS-CoV­‑1) die ver­want is aan de ziek­te Covid-19 (veroorza­akt door SARS-CoV­‑2).

Het mot­to lijkt hier wel te zijn: leuk­er kun­nen we het niet mak­en en makke­lijk­er ook niet.

Toch is voor de pan­demie van 2019–2020 het ein­dresul­taat wel overzichtelijk. De ziek­te heet Covid-19, past bij het syn­d­room SARS, en wordt veroorza­akt door het virus SARS-CoV­‑2.

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties