Blanke vla, witte mensen

Onlangs heb ik het weer eens in huis gehaald, blanke vla. De kinderen blij, en ik kon me opnieuw afvra­gen waar blanke vla nou eigen­lijk naar smaakt. Ik heb geen idee. Het is een vaag romig, iets suik­erig smaak­je, maar bepaald onbestemd. Het smaakt in ieder geval niet naar blanken, al zou de naam anders kun­nen doen vermoeden.

Ik weet niet pre­cies wan­neer blanke vla voor het eerst op de markt gebracht is, maar ik weet nog wel dat ik toen al dacht: hé, die naam… Blank. Dat is een rasaan­duid­ing, kan je dat wel mak­en in toet­jes­land? Maar ken­nelijk wel, want blanke vla hoort al jaren tot Neer­lands favori­ete zuiveltraktaties.

Toch moet daar goed over nagedacht zijn, in de board­rooms van ’s lands toet­jes­mak­ers. Blanke vla. Hout kan blank zijn, en metaal ook. Een kelder kan blank staan en zelfs een vers kan blank zijn (voor wie er het fijne van wil weten: dan dicht je in rijm­loze vijfvoetige jam­ben).

Maar bij blank denk je toch allereerst aan huid­skleur. Aan ras. En dat moet ook de asso­ci­atie zijn geweest waar de vla­mak­ers op mik­ten, want blanke vla is niet bru­in of roze of geel of wit: hij is een beet­je roomkleurig.

Toch is blank wel degelijk een woord waar gevoe­lighe­den aan kleven. (Terecht of onterecht, dat laat ik hier in het mid­den.) Net zoals er een klein maatschap­pelijk dis­cussi­et­je ontstond toen negerzoe­nen ineens niet meer mocht­en en gewoon “zoe­nen” gin­gen het­en, zo wordt ook het woord blank soms nadrukke­lijk ver­me­den. En de red­dende engel is in die gevallen het woord wit.

Basiss­c­holen met voor­namelijk roomblanke maag­den en knapen het­en tegen­wo­ordig “witte scholen”. Dit als con­trast tegen­over de zoge­naamde “zwarte scholen”, waar­bij nie­mand het in zijn hoofd zal halen om die te bestem­pe­len als negersc­holen of kleurlingsc­holen of allochto­nen­sc­holen. Die ter­men zijn onkies, besmet, dis­crim­inerend – en naar analo­gie daar­van is het spiegel­beeld (in dit geval het woord blank) óók uit de gratie.

Ik hoor geregeld spreken over een witte man of witte mensen. Googel op “witte kinderen” en je kri­jgt duizen­den webpagina’s terug. Wat is hier aan de hand? Is wit een eufemisme gewor­den? Is blank nu poli­tiek incor­rect? Dan moeten we ook maar snel aan de witte vla gaan!

Update
In de meer dan 12 jaar sinds dit artikel ver­scheen (2009) heeft “wit” als benam­ing voor huid­skleur zijn opmars doorgezet. Zozeer zelfs dat het anno 2021 bij­na not done is om over “blanke mensen” te spreken. (Op dezelfde manier is ook van het woord allochtoon de verbli­jfsver­gun­ning ingetrokken.) Som­mige pub­li­caties en andere media zijn bewust overgestapt op wit omdat blank in hun ogen een gevoel­swaarde over­brengt die als ongewenst wordt gezien – en dus ook de bijbe­horende gevoeligheden.