Het is altijd leuk als je woorden tegenkomt die je nog niet kende. Zo liep ik onlangs langs een bouwplaats bij ons in de buurt en daar zag ik, op een auto achter het hek, dit staan: “verreiker verhuur”.
Mijn eerste associatie was het woord verrijker: iets wat of iemand die iets verrijkt. In de scheikunde kun je stoffen verrijken, taal en cultuur kunnen verrijkt worden, etc. In de supermarkt heb ik een dressing wel eens “slaverrijker” zien heten; en daar vallen noten, zaden en gedroogd fruit in de categorie “ontbijtverrijkers”.
Maar wat is dan toch een verreiker?
De ene “ver” is de andere niet
In het woord verrijker is ver- een voorvoegsel dat in combinatie met een bijvoeglijk naamwoord een nieuwe zelfstandig naamwoord vormt: ver- + rijk + ‑er. Andere voorbeelden: vergroter, verkleiner, versteviger.
Maar in verreiker is “ver” gewoon het bijvoeglijk naamwoord ver, het tegenovergestelde van dichtbij. Op dezelfde manier kun je snel verwerken in snelkoker en laat in laatbloeier.
Let op: je hoort het verschil ook. Bij verkleiner, versteviger en verrijker ligt de klemtoon op de tweede lettergreep; bij snelkoker, laatbloeier en verreiker op de eerste.
Wat reikt ver?
Goed. Dat is allemaal mooi en aardig, maar wat is een verreiker nou? Iets wat ver reikt, dat is wel duidelijk. Op dezelfde bouwplaats zag ik direct twee kandidaten.
Die grote gele reikt duidelijk het verst van de twee, maar ik zou dat met mijn lekenkennis een hijskraan noemen (of, na enig gesnuffel online, een torenkraan). En dat klopt ook, want de kleinere rood-gele is de verreiker. Hij heeft dan ook een telescopische arm waarmee hij, ja ja, ver kan reiken.
Engels
Wat blijkt nu? Die uitschuifbare arm zie je niet direct terug in de Nederlandse naam, maar wel in het Engels: daar heet een verreiker namelijk een telescopic handler. Volgens Wikipedia wordt in het Engels ook wel het woord teleporter gebruikt, maar dat reserveer ik veel liever voor sciencefictionverhalen waarin je van de ene naar de andere planeet zapt – met zo’n teleporter reik je pas écht ver!
Maar die vind je dan weer niet op de bouwplaats bij je thuis om de hoek…