De taalterm van deze week, x‑hoogte, is niet zo krachtig als de X‑Men, niet zo mysterieus als de The X Files, en niet zo hip als de X Factor. Maar toch is hij een hoeksteen van de samenleving – van de drukwerk-samenleving welteverstaan.
Definitie
De x‑hoogte is in de typografie de hoogte van de letter x. En daarmee ook van andere onderkastletters die bovenaan geen stok hebben (zoals de d en k) en ook onderaan geen staart (zoals de p en j).
Andere letters die netjes binnen de x‑hoogte blijven zijn bijvoorbeeld: v, w en z.
De vuistregel is dat alle kleine letters zonder stok of staart de x‑hoogte hebben. Maar in de praktijk hangt het er ook van af hoe een drukletter ontworpen is. Bij sommige lettertypen krijgen letters met een ronding in de vorm (zoals de a, c, e, m, n, o, r, s en u) een lichte bolling die net boven of onder de grens van de x‑hoogte uitkomt.
Voorbeelden
- In een woord als ‘zomer’ zitten alleen maar letters op x‑hoogte.
- In de woorden ‘pak’, ‘del’ en ‘jij’ zijn alleen de klinkers op x‑hoogte.
Etymologie
De keuze voor de letter x als voorbeeld voor de hoogte is vrij willekeurig. We hadden ook over de “z‑hoogte” of “w‑hoogte” kunnen spreken. Misschien is de x gekozen omdat hij in een schreefletter bovenaan en onderaan én links en rechts bijna een horizontale lijn vormt die precies op de x‑hoogte loopt.
- x (letter van het alfabet) + hoogte
Weetje
Een lettertype kan je ook in klein kapitaal zetten. Dan schrijf je de letters in kleinere hoofdletters die even hoog zijn als de x‑hoogte.