Taalterm: Weglatingsteken

De taal­term van deze week, weglat­ing­steken, is een kleine kracht­patser. Hij wordt een beet­je steke­lig als je hem ver­wart met een kom­ma, maar eerlijk is eerlijk: ze lijken wel erg op elka­ar. Het weglat­ing­steken is heel veelz­i­jdig – zó veelz­i­jdig dat hij meerdere namen heeft, een waar­van je gegaran­deerd al kent.

Definitie

Een weglat­ing­steken (’) is het­zelfde als een apos­trof: een kleine ronde stip met een “sik­je” dat aan de rechterkant naar bene­den krult, en dat net boven de lage kleine let­ters “zweeft”.

Er is zelfs nóg een (min­der gebruike­lijk) woord voor weglat­ing­steken: afkap­ping­steken.

Het weglatingsteken/de apos­trof kan meerdere func­ties hebben in een geschreven tekst:

• Het ver­van­gen van let­ters die uit een woord zijn wegge­lat­en, zoals bij mijn/m’n en eens/’ns.
• Het verbinden van de -s aan het vooraf­gaande woord in som­mige bezit­telijke en meer­voud­scon­struc­ties, zoals bij IBM’s pro­ducten en lekkere gamba’s (zie ook deze TaalTip)
• Het toevoe­gen van suf­fix­en aan afko­rtin­gen en getallen, zoals bij A4’tje, CDA’er en pc’s

Hoewel we het steeds over het­zelfde teken hebben, is de naam weglat­ing­steken gebruike­lijk­er als de ’ geschreven wordt in plaats van weggevallen let­ters (de eerste func­tie hier­boven). Bij de andere gebruiken noem je dit teken eerder een apos­trof.

Let op! Er is nóg een leesteken dat je als weglat­ing­steken kunt aan­duiden. Dat is het belet­sel­teken (…), wan­neer het gebruikt wordt om de plaats in te nemen van woor­den die uit een citaat wor­den wegge­lat­en. Daarover lees je meer in deze TaalTip.

Voorbeelden

• Jan z’n moed­er heeft ’n boot gekocht.
• Son­ja’s dochter heet Emma.
• Heb jij echt twee tv’s in de slaapkamer?

Etymologie

Omdat we het hier over drie ver­schil­lende namen hebben voor het­zelfde leesteken, kri­jg je ook drie etymologieën:

• weglat­ing (van weglat­en) + -s- (verbindend ele­ment) + teken
• afkap­ping (van afkap­pen) + -s- (verbindend ele­ment) + teken
• apo (Grieks: uit, weg) + strephein (Grieks: keren) [oftewel: een apos­trof is een “teken dat op die plaats zich een let­ter heeft “wegge­keerd”]

Weetje

Een weglat­ing­steken kan zelfs hele­maal aan het begin van de zin staan. Dat gebeurt bijvoor­beeld als je een zin opent met ’s avonds of ’s nachts. De ’s staat dan voor het woord des.

In zo’n (“zo een”) geval kri­jgt de eerste let­ter van het vol­gende woord de hoofdlet­ter die anders aan het begin van de zin zou hebben gestaan:

• ’s Avonds gaan wij alti­jd op tijd naar bed.
• ’s Morgens staan we dan vroeg weer op.