De taalterm van deze week, versvoet, heeft totaal geen moeite met een lange wandeling. De hele clou, vindt hij, is dat je het ritme waarin je wandelt gewoon een beetje moet afwisselen. Maar soms houdt hij het liefst juist precies hetzelfde ritme aan; dan telt hij bijvoorbeeld tot zes en begint hij vrolijk weer opnieuw.
Definitie
Een versvoet is een vaste combinatie van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen die in poëzie gebruikt (en vaak herhaald) worden.
Een ander woord voor versvoet is versmaat. Denk bijvoorbeeld aan het “maat houden” in de muziek, dat erg verwant is aan de maatvoering in poëzie.
Bij het noteren van de wisseling van lettergrepen met en zonder klemtoon schijf je “heffingen” (mét klemtoon) als een streepje (—), en “dalingen” (zonder klemtoon) als een boogje (⌣).
In de poëzie zijn er zes klassieke standaardversvoeten:
Voorbeelden
De volgende woorden komen overeen met de zes versvoeten hierboven, in dezelfde volgorde. De beklemtoonde klinkers zijn steeds onderstreept.
- bewolkt
- hemel
- windhoos
- paraplu
- motregen
- gedonder
Etymologie
De taalterm versvoet is een leenvertaling uit het Frans:
- pied de vers (“voet van de vers”, van voet [standaardmaat, zoals bij de Engelse lengtemaat foot] + vers [deel van een gedicht])
Weetje
Het is in de klassieke poëzie gebruikelijk om in een versregel een bepaalde versvoet een paar keer te herhalen. Dat noem je een metrum, en meestal wordt dit gedaan met jamben of trocheeën. Zo’n serie heet dan een trimeter (drie gelijke versvoeten op één regel), tetrameter (vier voeten), pentameter (vijf voeten) of hexameter (zes voeten).
De combinatie van zes jamben – dus: een jambische hexameter – is zelfs zó populair dat er een aparte naam voor is bedacht: alexandrijn.