De taalterm van deze week, uitroepteken, is soms een beetje schreeuwerig. Met name in stripboeken weet hij van geen ophouden. Maar ook in de reclame laat hij geregeld en luidruchtig van zich horen. Toch heeft hij zeker zijn nut – en niet alleen in de taal!
Definitie
Een uitroepteken (!) is een leesteken dat je gebruikt om nadruk te geven aan een woord of zin. Dat kan zijn om een onverwachte wending in de tekst te accentueren, maar vaker nog om aan te geven dat de tekst luider uitgesproken wordt.
Het uitroepteken wordt ook wel eens uitroepingsteken genoemd.
Om extra nadruk te geven kun je ook meerdere (vaak twee of drie) uitroeptekens achter elkaar zetten. Maar dat wordt meestal gezien als schreeuwerig en onverzorgd taalgebruik, dus wees er heel voorzichtig mee.
Voorbeelden
- Wat een sukkel!
- Jaap dacht dat hij snel thuis zou zijn. Niets daarvan! Er bleek een staking te zijn in het openbaar vervoer.
- Met een grote ‘boem!’ landde de piano op de kade.
- Grijp je kans en win!!
Zoals je ziet in het op een na laatste voorbeeld hoeft een uitroepteken niet per se aan het eind van de zin te staan.
Etymologie
Deze taalterm is een simpele samenstelling van zijn twee bestanddelen:
- uitroep (van uitroepen, “op luide toon spreken”) + teken (van leesteken)
Weetje
Het uitroepteken speelt ook een rol bij een ander leesteken: de interrobang.
Bonus-weetje:
In de wiskunde heeft een uitroepteken een aparte betekenis: het geeft een faculteit aan. De faculteit van een getal is de vermenigvuldiging (het “product”) van alle hele getallen vanaf 1 tot en met dat getal.
Zo is 5! (spreek uit: “vijf faculteit”) de volgende berekening: 1 x 2 x 3 x 4 x 5 = 120.
En omdat je steeds aan het vermenigvuldigen bent, kan het met faculteiten heel snel gaan. Zo is 20! gelijk aan 2.432.902.008.176.640.000, bijna tweeënhalf miljoen miljoen! Dat is wel een uitroeptekentje waard…