De taalterm van deze week, sociolect, is niet graag alleen. Je kunt in je uppie wel leuke dingen doen, maar met zijn velen is het toch gezelliger, vindt hij. Hij maakt dan ook graag duidelijk bij wie hij zich wel of niet op zijn gemak voelt.
Definitie
Een sociolect of groepstaal is een taalvariant die kenmerkend is voor een specifieke maatschappelijke groep.
Daarbij kunnen horen: bepaalde typerende woorden en uitdrukkingen, afwijkende grammatica en een eigen uitspraak.
Voorbeelden
Er zijn talloze manieren waarop je een dialect kunt afbakenen op basis van een maatschappelijke factor die van invloed is op het taalgebruik. Denk bijvoorbeeld aan:
- geslacht: het onderscheid tussen ‘mannentaal’ en ‘vrouwentaal’
- opleiding: de taal van hoogopgeleiden en die van laagopgeleiden
- etnische achtergrond: bijv. Marokkaans-Nederlands of Surinaams-Nederlands (zie ook: etnolect)
- leeftijd: de taal van ouderen tegenover die van jongeren
Ga maar na: bij elk van de voorbeelden hierboven staan twee versies van een sociolect die te maken hebben met die dimensie. Kijk nu dan eens naar de zinnen hieronder en kijk bij welk van die twee versies je het voorbeeld vindt horen.
- Heb je dat nieuwe secretaressetje van Frits al gezien? Zo, wat een koplampen!
(mannentaal of vrouwentaal?) - Het schaamteloze aplomb waarmee hij zich distantieerde van zijn voorganger is werkelijk stuitend.
(hoogopgeleid of laagopgeleid?) - Isgoeddan, ik ga kijken wat ik fo je ga kunnen doen, hoor.
(Marokkaans- of Surinaams-Nederlands?) - Ik kan me nog goed heugen dat hij als spruit niet dorst te zwemmen.
(ouderentaal of jongerentaal?)
Etymologie
Het woord sociolect is een porte-manteauwoord van sociaal en dialect.
Weetje
Sociolect is hier vooral een taalterm, maar het woord wordt ook buiten de taalkunde gebruikt in de sociologie en op het grensgebied van die twee disciplines, de sociolinguïstiek.
Dat is ook niet verwonderlijk. De woorden die we gebruiken – en hoe we klinken als we die woorden gebruiken – is immers een zeer belangrijke factor bij het bepalen, herkennen en laten herkennen van een gedeelde identiteit.