Taalterm: Pentameter

De taal­term van deze week, pen­tame­ter, heeft het hele­maal in de vingers. Als hij Yahtzee speelt, rolt hij steev­ast alle­maal vijven. Daar­bij declameert hij als het even kan ook nog een stuk vijf­ster­ren­poëzie, want in gezelschap van de Bard wil hij graag lat­en zien wat hij kan.

Definitie

Een pen­tame­ter is een ver­sregel met een metrum dat bestaat uit vijf opeen­vol­gende iden­tieke versvoeten. Je kunt ook de term vijfvoeter tegenkomen.

Voorbeelden

Een dacty­lus is een versvoet die bestaat uit een bek­lem­toonde en dan twee onbek­lem­toonde let­ter­grepen (DA-dum-dum). Dit is een voor­beeld van een dactylis­che pen­tame­ter (vijf dactylen achter elkaar):

  • Zeventig zussen zien zater­dag zebra’s in zwembaden.

Zie je het patroon van de (alliter­erende) pen­tame­ter?

  • ZEventig (1) ZUSsen zien (2) ZAter­dag (3) ZEbra’s in (4) ZWEM­baden (5).

Nog een voor­beeld. Een jambe is een andere versvoet, en hij bestaat uit een onbek­lem­toonde gevol­gd door een bek­lem­toonde let­ter­greep (da-DUM). Een jam­bis­che pen­tame­ter bestaat dus uit vijf jam­ben achter elkaar:

  • Een oorver­dovend luide vuurwerkbom.

Hier is het metrum:

  • een OOR-(1)-ver­DO-(2)-vend LUI-(3)-de VUUR-(4)-werk­BOM (5).

Etymologie

De bron van deze taal­term ligt, via het Frans (pen­tame­tre) het Lati­jn (pen­tame­ter), uitein­delijk bij het Griekse pen­tamet­ros:

  • pen­ta (vijf) + metron (poëtisch metrum)

Weetje

Veel van de gedicht­en van William Shake­speare zijn in jam­bisch pen­tame­ter geschreven. Denk aan zijn befaamde Son­net 18, dat zo begint:

Shall I com­pare thee to a summer’s day?
Thou art more love­ly and more temperate

Voel je het ritme van het metrum ter­wi­jl je het door­leest? Het hele gedicht is méér dan de moeite waard, dus klik vooral op de link hier­boven om door te lezen.

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties