De taalterm van deze week, parallellisme, is niet wars van een beetje effectbejag. Als iets goed werkt, zegt hij, doe het dan gewoon nog een keer. Want als je gelijk hebt, heb je gelijk; en dat mag je er best een beetje inhameren.
Definitie
Parallellisme is een stijlfiguur waarbij twee of meer zinnen of zinsdelen elkaar opvolgen die een vergelijkbare vorm en inhoud hebben.
Je kunt een parallelisme gebruiken om ideeën tegen elkaar te contrasteren, of juist om een serie ideeën elkaar te laten versterken.
Als retorisch instrument zijn parallelismen populair bij spreekwoorden, songteksten, religieuze teksten en politieke speeches.
Voorbeelden
- Spreken is zilver, zwijgen is goud.
- Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.
- Daar gaat ze, en zoveel schoonheid heb ik nooit verdiend. / Daar staat ze, en zoveel gratie heb ik nooit gezien. (Clouseau)
- Looft God in zijn heiligdom. Looft hem in het uitspansel zijner sterkte. Looft hem vanwege zijn mogendheden. (Psalm 150)
- We gaan de belastingen voor iedereen verlagen, de regels voor iedereen versimpelen en de pensioenen voor iedereen bewaken.
Etymologie
We hebben deze taalterm geleend uit het Frans (parallélisme). De bron daarvan ligt weer in de antieke wereld, bij het Grieks:
- parallelismos (van para allelois, “naast elkaar”)
Weetje
Als stijlfiguur is het parallelisme verwant aan het chiasme en de antimetabool, maar dan zonder de omkering.