De taalterm van deze week, paraleipsis, is niet echt recht voor zijn raap. Tegelijk wil hij zich ook niet verliezen in subtiliteiten, want de boodschap moet wel overkomen. Daarom zegt hij het liefst wat hij niet wil zeggen, om duidelijke te maken wat hij wel wil zeggen. Dat klinkt misschien wat omslachtig en tegenstrijdig, maar zo is de paraleipsis nu eenmaal.
Definitie
De paraleipsis is een stijlfiguur waarbij je iets benadrukt juist door te zeggen dat je het er niet over wilt hebben.
Je kunt deze term ook in een aantal andere varianten tegenkomen: paralipsis, praeteritio (of preteritio) en pretermissie.
Voorbeelden
- Ik wil niet zeggen dat Marcus dom is, maar dat was geen slimme actie.
- Het gaat mij te ver om te eisen dat de minister aftreedt.
- We gaan het er vandaag niet over hebben of dit huwelijk wel een goed idee was.
Zie je wat er gebeurt? Woord voor woord zeggen deze zinnen dat een onderwerp geen aandacht verdient – maar juist door dat te zeggen, vestig je er wél de aandacht op.
Etymologie
We hebben deze term een op een overgenomen van het Griekse zelfstandig naamwoord paraleipsis, met dezelfde betekenis, wat op zijn beurt weer is gebaseerd op een werkwoord:
- paraleipein (terzijde laten, onuitgesproken laten), van para– (naast) + leipein (laten)
Weetje
De paraleipsis is verwant aan een andere stijlfiguur, namelijk de ironie. Ook daar zeg je in zekere zin het tegenovergestelde van wat je echt wilt communiceren.