De taalterm van deze week, kwatrijn, houdt zich graag aan de regels. Als je iets prima met zijn tweeën of drieën kunt tillen, zegt hij: ‘Nee, we moeten per se met zijn vieren doen’. Maar dan is het ook meteen klaar, want voor vijf of meer heeft hij geen ruimte. Dan haalt hij liever een van zijn broers erbij en laat die de volgende vracht dragen – ook weer met zijn vieren, natuurlijk.
Definitie
Een kwatrijn is een gedicht dat uit vier regels bestaat, of een strofe van vier dichtregels.
In principe geldt elke strofe (groep) van vier versregels als een kwatrijn. Maar er is een meer specifieke betekenis waarin je deze term het meest zult tegenkomen: de vierregelige strofen in een klassiek sonnet.
Voorbeelden
Dit sonnet van J. Slauerhoff (1898 – 1936) is op Italiaanse leest geschoeid en opent met twee kwatrijnen, gevold door twee terzetten.
Wooningloze Alleen in mijn gedichten kan ik wonen, Nooit vond ik ergens anders onderdak; Voor de eigen haard gevoelde ik nooit een zwak, Een tent werd door den stormwind meegenomen. Alleen in mijn gedichten kan ik wonen, Zoolang ik weet dat ik in wildernis, In steppen, stad en woud dat onderkomen Kan vinden, deert mij geen bekommernis. Het zal lang duren, maar de tijd zal komen Dat vóór den nacht mij de oude kracht ontbreekt En tevergeefs om zachte woorden smeekt, Waarmee ’k weleer kon bouwen en de aarde Mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de Plek waar mijn graf in ’t donker openbreekt.
En dit gedicht van William Shakespeare (1564−1616) is een klassiek Engels sonnet. Het heeft drie kwatrijnen, die na de volta gevolgd worden door een afsluitend couplet.
Sonnet 130 My mistress' eyes are nothing like the sun; Coral is far more red than her lips' red; If snow be white, why then her breasts are dun; If hairs be wires, black wires grow on her head. have seen roses damasked, red and white, But no such roses see I in her cheeks; And in some perfumes is there more delight Than in the breath that from my mistress reeks. I love to hear her speak, yet well I know That music hath a far more pleasing sound; I grant I never saw a goddess go; My mistress, when she walks, treads on the ground. And yet, by heaven, I think my love as rare As any she belied with false compare.
Etymologie
De term kwatrijn hebben we overgenomen van het Franse quatrain, wat weer gevormd is op basis van het woord quatre (vier).
Weetje
Het Franse getal vier, quatre, vind je ook nog terug in een ander Nederlands woord, maar dan niet met een aangepaste en ‘vernederlandste’ spelling: quatre-mains (op één piano spelen met twee mensen en dus met vier handen).
Tip
Meer weten? Kijk ook eens naar deze verwante taaltermen van de week over het sextet en de octaaf.