De taalterm van deze week, asyndeton, is er eentje van de categorie: geen grammetje te veel. Waarom zou je bezwaard willen zijn met extra ballast als je ook zonder kunt? Sterker nog, een beetje slank is wel zo aantrekkelijk, vindt hij zelf.
Definitie
Een asyndeton is stijlfiguur waarmee je meerdere woorden (of zelfs zinsdelen en hele zinnen) direct achter elkaar plaatst zónder er een voegwoord tussen te plaatsen.
Als dat een beetje te technisch klinkt, kun je er ook zo naar kijken: kies je ervoor om bewust een koppelend woord zoals en, maar of want weg te laten uit een zin, dan maak je een asyndeton. In plaats van de inhoudelijke relatie tussen A en B expliciet aan te geven (“A en B”, “A want B”), laat je het aan de lezer of luisteraar om dat verband te maken.
Je vindt deze stijlfiguur eerder in de spreektaal, niet zo vaak in de schrijftaal.
Voorbeelden
Als je het voegwoord en weglaat, dan krijg je een copulatief asyndeton:
- Ik kwam, ik zag, ik overwon. (Het fameuze veni, vidi, vici van Julius Caesar)
- Deze jongeren zijn ontevreden, verveeld, kansloos.
Laat je het voegwoord maar of of weg, dan maak je een adversatief asyndeton:
- Nee, geen sciencefictionfilm, een thriller!
- Wilt u koffie, thee, fris?
Is het voegwoord dat je weglaat want of dus, dan heb je een explicatief asyndeton:
- Ik moet echt op tijd beginnen, de vorige keer was ik veel te laat.
- Het is een goed plan, ik stem voor.
Etymologie
Deze taalterm is een rijtje van drie onderdelen:
- a- (niet) + syn (samen) + dein (binden)
Bij een asyndeton zijn de tekstelementen dus “niet samengebonden” door een voegwoord.
Weetje
Het woord asyndeton heeft twee meervouden: eentje met een Griekse uitgang (asyndeta) en eentje met een vernederlandste vorm (asyndetons).
Bonus-weetje
Het tegenovergestelde van een asyndeton is de polysyndeton. Daarbij gebruik je juist méér voegwoorden dan je zou verwachten, in plaats van minder. De standaardvorm, met één voegwoord, is de syndeton.