De taalterm van deze week, alexandrijn, is een beetje een romanticus en heeft ook een zwak voor heldenverhalen. Hij vindt ook dat als je ergens goed in bent, je dat best vaak mag doen. Een keer of zes, om precies te zijn.
Definitie
Een alexandrijn is een versregel die bestaat uit zes opeenvolgende jamben. Hij klinkt dus zo: da-DUM da-DUM da-DUM | da-DUM da-DUM da-DUM.
Meestal valt na de eerste drie jamben een korte pauze, die ook wel een cesuur genoemd wordt. Je ziet de cesuur hierboven als het verticale streepje halverwege de alexandrijn.
Soms wordt er, om de dichtregel vloeiender te laten lopen, een extra onbeklemtoonde lettergreep aan het eind toegevoegd. Je spreekt dan nog steeds van een alexandrijn, maar het metrum gaat dan zo: da-DUM da-DUM da-DUM | da-DUM da-DUM da-DUM da.
Een andere term voor een alexandrijn is: jambische hexameter (letterlijk: metrum met zes jamben).
Voorbeelden
Deze zinnen zijn allemaal alexandrijnen:
- Ik zag een vogel staan die blauwe vleugels had.
- Hij dacht aan haar en toen begon zijn hart te kloppen.
- Een zomernacht in Rome is betoverend.
Heb je gezien welke van deze voorbeelden die extra lettergreep aan het eind heeft? Tel ze nog maar eens na!
Etymologie
De alexandrijn dankt zijn naam uiteindelijk aan Alexander de Grote, maar wel met een paar tussenstappen.
Vanaf de 3e eeuw v.Chr. ontstond er een genre van vertellingen die we nu Alexanderromans noemen. Daarin werden geromantiseerde verhalen verteld met fantastische daden en avonturen uit het leven van Alexander de Grote. Een van die Alexanderromans dateert uit de 12e eeuw, is geschreven in het oud-Frans en staat bekend als de Roman d’Alexandre.
Er zijn wel eerdere voorbeelden bekend van het gebruik van de jambische hexameter in middeleeuwse poëzie, maar de Roman d’Alexandre vestigde deze vorm als een standaard voor heroïsche dichtwerken. Aan huidige de naam van deze versvorm danken we dan ook aan deze Alexanderroman.
Weetje
De auteur van de Roman d’Alexandre was een naamgenoot van zijn onderwerp. Hij heette Alexandre de Bernay. Het zou dus ook kunnen dat de alexandrijn naar hem is vernoemd.